در رسانه| چند خان از فرزندخواندگی

شاید آرزوی همه کودکان بهزیستی این باشد که روزی در کمال آرامش به آغوش خانواده زیستی خود برگردند و زندگی شان را طوری از سر بگیرند که گویی هیچ وقت این شکاف و جدایی نبوده است. برای فرزندانی که آرزوهایی چنین دارند و گذشته ای دردناک، آسیب بیش از چهار حرف این کلمه سنگینی و طاقت فرسایی دارد. از همین روست که مسئولان و کارشناسان سازمان بهزیستی در هر شهرستانی می کوشند وقتی که به درخواست افراد برای دریافت فرزندخوانده پاسخ مثبت می دهند، همه مراحل کار بسیار دقیق و کارشناسی شده پیش برود تا فرزندی که یک بار از خانواده زیستی خود آسیب دیده است، بار دیگر از خانواده ای که او را تقاضا کرده اند خسارت روحی و روانی نبیند. برای همین است که کارشناسان بهزیستی فرایند فرزندخواندگی را یک دریا می دانند که هر بخش و مرحله آن باید به درستی گذرانده شود. در این مطلب پای گفته های مسعود فیروزی، مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی نشسته ایم تا از چند و چون مراحل فرزندخواندگی بگوید. پیش از ورود به این گزارش بهتر است بدانیم هدف از واگذاری فرزندان واجد شرایط بهزیستی به خانواده های متقاضی، آماده کردن این فرزندان برای زندگی مستقل و درخور و در نهایت تربیت پدر یا مادر خوب در آینده است. 

 چه افرادی 
ثبت نام فرزندخواندگی بهزیستی، برای سه گروه، شامل زن و شوهر بدون فرزند، دختران و زنان بدون شوهر و زن و شوهر دارای فرزند، با شرایطی، امکان پذیر است.
زوج هایی که پنج سال از زمان ازدواج آن ها گذشته و صاحب فرزند نشده اند و سن یکی از آن ها بیش از سی سال است.
زوج هایی که سن یکی از آن ها بیش از سی سال باشد و نازایی شان تأیید شده باشد نیاز ندارد که پنج سال از تاریخ ازدواجشان گذشته باشد.
خانواده هایی که خودشان فرزند زیستی دارند و فرزند دوم یا سوم می خواهند و سن یکی از همسران دست کم بیش از سی سال باشد.
خانم های مجردی که بالای سی سال سن دارند و ازدواج نکرده اند که فقط حق اقدام برای فرزندخواندگی دختر را دارند.

خراسان رضوی پیشرو در کشور
خراسان رضوی جزو استان های پیشرو در فرزندخواندگی است. سال گذشته در این استان، چهارصد خانواده متقاضی فرزندخوانده، صاحب فرزند شدند.

ماده 8 و 10
بر اساس ماده 8 و 10 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب سال 1392، تنها فرزندانی که واجد شرایط بندهای قانونی این ماده ها باشند امکان واگذاری آن ها به عنوان فرزندخوانده وجود دارد.

 چه مراحلی
فرایند فرزندخواندگی به صورت رفت و برگشتی است و درخواست زوج متقاضی در هر مرحله ای ممکن است کامل مردود شود.
 ابتدا باید متقاضیان به سامانه ملی فرزند خواندگی به نشانی www.Adoption.behzisti.net  مراجعه و مدارک لازم به منظور ثبت نام اولیه را بارگذاری کنند.
 اطلاعات متقاضی در اداره بهزیستی شهرستان ها بررسی و در صورت کامل بودن مدارک، تأییدیه مدارک برای خانواده ارسال می شود.
 کارشناسان بهزیستی با خانواده تماس می گیرند و از متقاضی یا متقاضیان برای انجام مصاحبه دعوت می کنند. در این مرحله زن و شوهر باید باهم در جلسه مصاحبه حضور پیدا کنند.
 در صورت تأیید شدن، زوج متقاضی برای انجام مصاحبه به روان شناس مجرب و دوره دیده کشوری معرفی می شوند. در این مرحله زوج از نظر انگیزه فرزند خواندگی، تاب آوری و .... از سوی روان شناس های مجرب کشوری بررسی می شوند.
 در صورت تأیید شدن در مراحل پیشین، خانواده گواهی نداشتن سوء پیشینه و مدارک لازم را به اداره بهزیستی شهرستان تحویل می دهد.
 پرونده خانواده در اداره بهزیستی شهرستان تکمیل و به استان ارسال می شود و متقاضیان در نوبت تحویل فرزند قرار می گیرند.
در تحویل فرزند به خانواده ها دو اولویت مهم وجود دارد.
یک، زمان ثبت نام آن ها، به این معنی که اگر زوجی سی ام ماه ثبت نام کرده باشد و زوج دیگری سی ویکم ابتدا به زوجی که سی ام ثبت نام کرده اند فرزند تحویل داده می شود. 
دو، بودن فرزندان واجد شرایط برای واگذاری، زیرا بر اساس قانون هر فرزند پذیرش شده در بهزیستی شرایط واگذاری را ندارد.

 پس از تأیید شدن پرونده، باید زوجین و فرزند مرحله ارتباط گیری را سپری کنند. هم زمان زوجین به اداره پزشکی قانونی معرفی می شوند. پس از اعلام نظر مثبت از سوی خانواده (برای فرزندان بالای سه سال) خانواده به دادگاه صالحه برای دریافت حکم حضانت آزمایشی معرفی می شود. شش ماه پس از تحویل فرزند، خانواده برای دریافت حکم حضانت دائم دوباره به دادگاه صالحه بدوی معرفی می شوند.

ماده 14
اگر فرزندخوانده دارای کد ملی باشد، باید زوجین پیش از دریافت حکم حضانت دائم نسبت به انتقال بخشی از اموالشان به نام او اقدام کنند، ولی منظور از تملیک املاک فقط خانه نیست. هر مال منقولی مورد تأیید است. همچنین نیاز به سند رسمی نیست. اگر قولنامه هولوگرام دار با کد رهگیری داشته باشد کافی است.

ویژگی زوجین متقاضی
دارا بودن شغل ثابت و پایدار، تمکن مالی و دارا بودن بیمه پایه اجتماعی و درمان و سن مناسب بسیار اهمیت دارد. گزارش مددکاری و گزارش بازدید از منزل، تأییدیه سلامت روانی و جسمی اعضای خانواده از سوی مشاوران و پزشکی قانونی و احراز هویت مهم است.

بازدید از محل سکونت
در این مرحله وضعیت محل سکونت ارزیابی می شود. در بازدید از محل سکونت، تجملات، ملاک ارزیابی نیست، بلکه دسترسی به منابع و امکانات عمومی، سطح فرهنگی محله، چیدمان خانه و به طور کلی انسجام خانواده بررسی می شود. همچنین مساحت خانه مدنظر نیست، ولی خانه باید حداقل امکانات را داشته باشد. به طور کلی فضای عمومی خانه و محله بررسی می شود و هدف کارشناسان بهزیستی این است که فرزندان به خانواده ای به هم ریخته و محله ای پرخطر منتقل نشوند.

چند روز
برای زمان معرفی فرزند به خانواده زمان مشخصی را نمی توان در نظر گرفت، زیرا همه فرزندان مقیم مراکز بهزیستی واجد شرایط فرزندخواندگی نیستند، ولی پس از معرفی شدن فرزند به خانواده فرایند ارتباط گیری مدونی بین فرزند و خانواده وجود دارد. در این مدت سعی می شود فرصت شناخت فرزند از خانواده و خانواده از فرزند مهیا شود تا با خیال راحت و اطمینان کامل فرزندان وارد خانواده جدید شوند.

فرایند ارتباط گیری
همه مراحلی که در سازمان بهزیستی انجام می شود به منظور رعایت مصالح کودک است و باید در هر مرحله شرایط روحی او را در نظر گرفت. چه بسا در بعضی از موارد برای ارتباط بهتر و مؤثرتر بین خانواده و فرزند به جلسات ارتباط گیری بیشتر نیاز باشد. برای نمونه فرزندان بالای سه سال دست کم به هشت جلسه ارتباط گیری نیاز دارند.

سن فرزند
کارشناسان بهزیستی با توجه به شیوه نامه ها و شرایط خانواده متقاضی، فرزند را انتخاب و به خانواده معرفی می کنند، برای نمونه به زوج هایی که سی تا چهل وچهار ساله هستند فرزندان صفر تا پنج ساله تعلق می گیرد.

شرایط مالی
در همه مراحل بازدید و مصاحبه هایی که انجام می شود درباره بعضی از مسائل مانند وضعیت مسکن، برنامه ریزی مالی خانواده برای فرزندخوانده، شرایط بیمه خانواده و بیمه عمری که برای فرزند در نظر گرفته اند، اموالی که خانواده قصد دارند به فرزند خوانده ببخشند یا وصیت کنند بررسی می شود. خانواده های متقاضی حتما نباید وضعیت مالی خیلی خوبی داشته باشند، ولی باید درآمدی مانا و ثابت داشته باشند تا بتوانند از عهده نگهداری فرزند بربیایند.
نکته
سازمان بهزیستی هیچ وقت خانواده ای را به دلیل اینکه شرایط مالی خوبی ندارند و «مالک اموال نیستند» از داشتن فرزند محروم نمی کند، بلکه برخورداری از شرایط مالی متناسب در اندازه ای که خانواده منبع درآمد ثابتی داشته باشد و بتواند امورات خانواده را بگذراند کافی است.

3 بار حق انتخاب
با توجه به شرایط هر زوج فقط سه فرزند در سه مرحله به آن ها معرفی می شود و در صورت نپذیرفتن فرزند سوم، پرونده درخواست فرزندخواندگی آن ها مختومه است.

شرایط خاص
اگر زوج پس از دریافت فرزند خوانده تصمیم به طلاق بگیرند باید پیش از هر اقدامی نظر و مشورت سازمان بهزیستی را بخواهند.

هزینه ثبت نام
ثبت نام فرزندخواندگی از سامانه مربوط، رایگان است و نیاز به پرداخت هیچ هزینه دیگری نیست. با این همه، به دلیل اینکه فرزند خوانده ارث نمی برد، متقاضیان ثبت نام فرزند خواندگی بهزیستی، باید برخی از امور مالی، همچون تملیک مال، خرید بیمه تکمیلی و تأمین هزینه های کودک را درباره فرزند انجام دهند.