به گزارش ایرنا این روزها جامعه ایران درگیر با معضل مهمی چون بحران جمعیت است، عدم تمایل به ازدواج در بین جوانان از سویی و عدم تمایل به فرزندآوری زوجین از سویی دیگر ۲ سر این رشته هستند.
جدا از آسیب هایی که عدم تمایل به فرزندآوری برای جامعه ایجاد خواهد کرد، این تصمیم می تواند بر زندگی زوج ها و فرد نیز تاثیرات سویی ایجاد کند، به عنوان مثال، ضرورت مراجعه به روانشناس میان زوج هایی که تمایلی به فرزندآوری ندارند، می تواند از آسیب های احتمالی این عدم تمایل برای فرد و جامعه پیشگیری کند.
با توجه به اهمیت فرزندآوری که در طرح هایی از جمله جوانی جمعیت به آن پرداخته شده، خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز قزوین گفت و گویی را با نورا خوش بین گل، دکترای روانشناسی عمومی در خصوص عوامل روان شناختی عدم تمایل زوجین به فرزند آوری را انجام داده است.
ایرنا. اساسا نداشتن فرزند به جز تبعات اجتماعی آن برای خود زوجین هم مشکلاتی ایجاد می کند؟
بله. سندروم آشیانه تهی یکی از عوارض این مساله است، هم زوجینی که فرزند ندارند و هم زوجینی که به دلیل تعداد کم فرزند بعد از اینکه فرزندان بزرگ می شوند و به دلیل تحصیل یا ازدواج یا کار و هر چیز دیگری خانه و والدین راترک می کنند این سندروم در والدین ایجاد می شود که ویژگی های افسردگی اساسی را به دنبال خواهد داشت.
ایرنا. علل عدم تمایل زوجین به فرزند آوری را از منظر روان شناختی توضیح دهید.
عدم تمایل زوجین به فرزندآوری در عصر معاصر در ۲ حیطه سالم و ناسالم قابل بررسی است.
در حیطه سالم، یک زوج بنا به دلایل منطقی و با توجه به یک سری انتخاب های صحیح به این توافق رسیده که فرزند دار نشوند،به طور مثال زوجی که انتخابشان این است که ابتدا روی رشد فردی، شخصیتی و بهتر کردن کیفیت روابط زناشویی خود کار کنند و انتخاب اول آنها بچه دار شدن نیست و اختلالی هم متوجه آنان نیست، به طور مسلم عملکردشان در حیطه انتخاب و رفتار های سالم است.
در حیطه ناسالم، آسیب ها و مشکلات روانی و فردی و هم چنین فقدان برخی مهارت های فردی باعث ایجاد خلل در تصمیم گیری می شود، آسیب ها و اختلال های روانی با توجه به علایم آن موجب عدم تمایل به بچه دار شدن می شود.
ایرنا. در مورد مشکلات روانی این تصمیم به عنوان علل ناسالم توضیح دهید.
عواملی مثل اختلال اضطرابی، شخصیت ضد اجتماعی، عدم مسوولیت پذیری، تجارب ناخوشآیند کودکی از عوامل روحی و روانی هستند که می توانند در تصمیم فرزندآوری نقش ایفا کنند.
به طور مثال، در اختلال اضطرابی، فرد اضطراب خیلی زیادی درباره یک آینده مبهم دارد، این افراد درباره اتفاقاتی که در آینده می افتد احساس ترس و نگرانی دارند، بنابراین چنین فردی به طور قطع در خصوص تولد، رشد و تربیت فرزند نیز این اضطراب ها را خواهد داشت.
ترس و نگرانی ناشی از اختلال اضطرابی به قدری برای فرد آزار دهنده و غیرقابل کنترل است که فرد تصمیم می گیرد به سمت شرایط ایجاد و تحریک کننده این نگرانی و اضطراب نرود.
ایرنا. اختلال ضد اجتماعی چطور می تواند بر این تصمیم اثر بگذارد؟
در اختلال ضد اجتماعی فرد توانایی همدلی و برقراری ارتباط با مردم را ندارد.
افراد با شخصیت ضد اجتماعی مردم گریز و هنجار گریز هستند و در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند، بنابر این یکسری رفتارهای هنجاری مانند تربیت فرزند و بچه دار شدن برای آنها سخت است، این گروه خیلی سخت می توانند با فرزند خود همدلی کنند و در فرایند رشد یک انسان سهیم باشند.
نقص در مهارت هایی مانند تاب آوری، مسوولیت پذیری، ارتباط موثر، حل مساله و تصمیم گیری از جمله مهارت های بسیار تاثیرگذار بر تمایل افراد به فرزند آوری است، به طور مثال فردی که در مهارت حل مساله و تصمیم گیری نقص دارد برای فرزندآوری دچار چالش می شود یا فردی که نقص در برقراری ارتباط موثر دارد در روابط زوجی یا دوستی دچار مشکل می شود.
ایرنا. عدم مسوولیت پذیری چطور بر این تصمیم اثر می گذارد؟
فردی که مسوولیت پذیر نباشد به طور قطع پذیرش مسوولیت ادامه زندگی به شکل حضور یک فرد جدید، به عهده گرفتن تربیت و رشد و قبول دغدغه های آن فرد برای او توام با ترس، نگرانی و تشویش خواهد بود.
فقدان مهارت تصمیم گیری باعث می شود وقتی فرد در مقابل دو راهی زندگی قرار می گیرد از تصمیم گیری اجتناب کند یا بدون تامل تصمیم گیری کند.
ایرنا. در مورد تجربیات ناخوشآیند کودکی هم توضیح دهید.
عامل دیگر در عدم تمایل به فرزند آوری تجارب ناخوشایند و آسیب های دوران کودکی فرد است، به طور مثال فردی که در دوران کودکی از والدین خود تجربه های ناخوشایند دریافت کرده است خشم زیادی نسبت به پدر و مادر خود دارد و احتمال دارد تحت تاثیر این تجارب انتخاب کند هیچگاه در جایگاه پدر و مادر قرار نگیرد و این تجربه را به عنوان الگوی والدگری با کارکرد ناسالم در روابط خانواده باور کرده است و امکان تغییری برای آن متصور نیست.
ایرنا. اینجا این سوال پیش می آید که آیا واقعا کسی که تجربیات خانوادگی خوبی در کودکی نداشته، خودش هم نمی تواند فرزند خوبی تربیت کند؟
چنین فردی اغلب از داشتن فرزند خودداری می کند، البته اگر مهارت های فرزندپروری را یاد نگیرد به طور حتم آسیب های دوران کودکی به طور ناخودآگاه با داشتن الگوی ارتباطی نا ایمن در تربیت فرزند هم مشکل ایجاد می کند.
ایرنا. عدم برخورداری از مهارت های فردی را نیز به عنوان علل ناسالم برشمردید، در این مورد توضیح دهید.
فرد گرایی، نگرانی بیش از حد، ترس، نگاه تحقیرآمیز به کار خانگی و مادری، فرزند سالاری و عدم آمادگی روحی روانی، وجود مشکلات اقتصادی از دیگر عواملی هستند که در افراد باعث عدم تمایل به فرزند آوری می شود.
ایرنا. فردگرایی چطور می تواند این مشکل را ایجاد کند؟
فردگرا به افرادی اطلاق می شوند که تنها نیاز و خواسته های خود را در نظر می گیرند و نیاز دیگران در صورتی برایشان اهمیت دارد که برای خودشان هم منفعتی داشته باشد، اینگونه افراد بر منحصر به فرد بودن خود تاکید دارند و وابستگی زیادی به دیگران ندارند، تا حدودی افراد با ویژگی های اختلال شخصیت خودشیفته خصوصیت فرد گرایی در آنها مطرح می باشد.
فرد گرایی باعث کاهش آمار ازدواج، بی میلی به فرزند آوری، طلاق و آسیب هایی از این قبیل می شود.
ایرنا. به نگرانی بیش از حد اشاره کردید، چطور این مساله می تواند آزار دهنده باشد؟ و در این رابطه چه کار می شود کرد؟
یک عامل تاثیرگزار دیگر، نگرانی درباره آینده فرزند است به طوری که والدین یک کودک همواره درگیر فکر و خیال برای آینده فرزند خود هستند و دغدغه آینده مناسب فرزندشان را داند، در این شرایط بهتر است والدین از همان کودکی سعی کنند ذهن فرزند خود را آماده مواجه با مشکلات و مسایل جامعه کنند.
ایرنا. آمادگی روحی روانی چقدر مهم است برای فرزندآوری؟
به همان اندازه که فرزندآوری و جمعیت کشور مهم است، سلامت روانی افراد جامعه نیز مهم است، بهتر است زوجین پیش از هرگونه اقدامی مطالعه داشته باشند و با راهنمایی گرفتن از مشاور خانواده در فرزند آوری و تربیت فرزند با آمادگی بهتر از نظر روحی و روانی اقدام کنند.
ایرنا. ترس از تعداد فرزندان بیشتر که این روزها بسیار رایج است چه عواقبی دارد؟
این موضوع هم بیشتر به خواسته فردی زوجین بستگی دارد، تمایل به تک فرزندی یا تعداد بیشتر، البته متاسفانه امروزه به دلیل شیوع تک فرزندی بسیاری از فرزندان با حسرت داشتن خواهر، برادر، عمه یا خاله و عمو بزرگ می شوند.
ایرنا. رواج فرزند سالاری را به عنوان عامل بازدارنده دیگر توضیح دهید؟
در سبک زندگی خانواده های قدیمی بیشتر شاهد احترام به والدین و اطاعت بی چون و چرا از آنان هستیم اما امروزه شاهد فرزند سالاری در خانواده ها هستیم، بسیاری از زوجین هنگامی که در اطراف خود می بینند که کودکان انتظارات بسیاری اعم از مادی و معنوی از والدین خود دارند و آنان نیز حمایت بالایی برای تامین نیازهای فرزندان خود به خرج می دهند دچار بی میلی برای فرزند آوری می شوند و ترجیح می دهند از این مسوولیت شانه خالی کنند.
ایرنا. نگاه تحقیر آمیز به کار خانه و مادری چگونه مانع فرزندآوری است؟
در سال های اخیر زنان در جامعه تمایل زیادی به ادامه تحصیل و اشتغال پیدا کرده اند و سعی می کنند برای استقلال مالی و فرهنگی خود در جامعه تلاش کنند، از سوی دیگر با افزایش این امر نگاه جامعه به کار خانه و تربیت فرزند به گونه ای تحقیر آمیز شده که امروزه بسیاری حضور زن در خانه را تقلیل شخصیت و شان کاری و زمان می دانند و به طور طبیعی با افزایش این نگرش و کم ارزش شدن نقش مادر در جامعه بی میلی برای فرزندآوری و کاهش باروری می شود.
ایرنا. مشکلات اقتصادی هم به نظر می رسد یکی از اصلی ترین دلایل عدم فرزندآوری باشد؟
مشکلات اقتصادی اصلی ترین عامل در عدم تمایل به فرزند آوری و ناامیدی از آینده فرزند بحران بی اعتمادی سطح وفاداری، بخشش، گذشت و اعتماد بین زوجین از عوامل بسیار تاثیرگذاری در تمایل با عدم تمایل به فرزند آوری در زوجین می باشد.
ایرنا. میزان دخالت این عوامل در این تصمیم چقدر است؟
مطالعه علمی نشریه پایش در سال ۹۶، طی پژوهشی در جامعه ایران نشان داد تداخل فرزندآوری با علایق، تفریحات، برنامه های کاری، تحصیلی به میزان ۱۶ درصد، مخالفت همسر ۶ درصد، روابط زناشویی نامناسب ۲۰ درصد، مشکلات اقتصادی بالای ۷۰ درصد، نگرانی درمورد آینده فرزند بیش از ۷۵ درصد از عوامل موثر دیگر در کاهش انگیزه برای فرزند آوری در زوجین جوان است.
ایرنا. به نظر شما راهکار مناسب برای حل این معضل چیست؟
به منظور پیشگیری و همچنین تشخیص زودهنگام عواملی منفی روانشناختی در عدم اجرای طرح جوانی جمعیت که به تفصیل مطرح گردید علاوه بر رفع مشکلات معیشتی و اقتصادی و ایجاد امنیت شغلی و مسکن مناسب، دستگاه های اجرایی می توانند در سیاست گذاری های حاکمیتی با اطلاع رسانی از طریق وسایل ارتباط جمعی و فراهم سازی بستر مناسب و تشویق و ترغیب زوج های جوان به بهره مندی از خدمات مشاوره پیش از ازدواج و بعد از ازدواج از مراکز مشاوره و روانشناسی تسهیلات آن را فراهم نموده و حتی آموزش مشاوره پیش از ازدواج را به عنوان الزام قانونی قبل از اجرای عقد رسمی درنظر بگیرند که بسیار مفیدتر از الزام قانونی مشاوره روانشناسی قبل از طلاق توافقی که اکنون وجود دارد کارکرد خواهد داشت.
ایرنا.سخن آخر.
زوجین می توانند با شناخت مناسبتر در انتخاب همسر و به دنبال آن کسب مهارت های زناشویی و مهارت های زندگی در خصوص آمادگی بهتر برای فرزندآوری علاج قبل از وقوع نمایند، چرا که همواره پیشگیری قبل از درمان هزینه های کمتری از همه جوانب دارد و نهایتا با این رویکرد افزایش جمعیت در گرو خانواده های سالم تر و کارآمدتر با آسیب پذیری کمتری در جامعه خواهد بود.
نظر شما