مقاله | تاثیر زوج درمانی بر کاهش اختلافات زناشویی در زوجین معتاد

اعتیاد یک بیماری پیچیده است . اعتیاد بر اساس ویژگی هایی تعریف می شود، از جمله تمایل شدید به مصرف مواد در زمانی معین به صورت غیر قابل کنترل، به همراه جستجوی وسواس گونه مواد و اصرار بر مصرف مواد، حتی در صورت مواجه با پیامد های مخرب آن . اعتیاد اغلب فراتر از مصرف اجبارگونه مواد می باشد، چراکه مصرف آن می تواند پیامد های بسیاری به دنبال داشته باشد. روابط به هم پیوسته درون یک خانواده یکی از عناصر اصلی اختلالات سوءمصرف مواد و درمان آن می باشد .

اعتیاد یک بیماری پیچیده است . اعتیاد بر اساس ویژگی هایی تعریف می شود، از جمله تمایل شدید به مصرف مواد در زمانی معین به صورت غیر قابل کنترل، به همراه جستجوی وسواس گونه مواد و اصرار بر مصرف مواد، حتی در صورت مواجه با پیامد های مخرب آن . اعتیاد اغلب فراتر از مصرف اجبارگونه مواد می باشد، چراکه مصرف آن می تواند پیامد های بسیاری به دنبال داشته باشد. روابط به هم پیوسته درون یک خانواده یکی از عناصر اصلی اختلالات سوءمصرف مواد و درمان آن می باشد . متخصصین و محققین هم رای هستند که تعاملات اعضاء خانواده می تواند بر سلامت عاطف ی اعضاء خانواده و همچنین شکست آنها در پیشگیری از ایجاد اختلالات سوءمصرف مواد تاثیرگذار باشد . ممکن است سوء مصرف مواد، رفتار مقابله ای خانواده باشد که انگیزه آن به دست آوردن ثبات و تعادل در خانواده است، هر چند خود رفتار مصرف مواد در ادامه پویایی های مختل خانواده نقش دارد. نتایج این پژوهش نشان داد  که زوج درمانی رفتاری به زوج کمک می کند تا مشکلاتی از قبیل بحث و جدل در مورد مصرف در گذشته، مشکلات تعاملی و رفتار های زمینه ساز را که به طور معمول با آنها مواجه می باشند را شناسایی کرده و متوقف کنند و سپس راهبرد های مقابله ای با آن ها را بیاموزند. آموزش مهارت های حل مسئله و مهارت های ارتباطی، انجام فعالیت های مثبت و افزایش رفتارهای حمایتی، و تمرین های ارائه شده برای تلفیق روش های آموخته شده با شرایط واقعی زندگی ، می تواند به کاهش تعارض و بهبود عملکرد ازدواج منجر شود.

خانواده یکی از نظام های اولیه جوامع بشری است که با وجود تحولات اساسی، در اهداف و کارکرد های خود ثابت مانده و هنوز در همه جوامع اهمیت اساسی دارد.

پایداری نهاد خانواده در طول دوره های مختلف تاریخی دلالت بر کارکردی بودن این نهاد دارد. صاحب نظران بر این باورند که جامعه سالم از خانواده های سالم تشکیل شده است و شرط سلامت خانواده وجود روابط سالم و کارکرد صحیح این نهاد است. اما در قرون اخیر بروز و گسترش بسیاری از مشکلات فردی، اجتماعی و دیگر آسیب ها و انحرافات را ناشی از اختلال در کارکرد نهاد خانواده می دانند که یکی از آنها اعتیاد است (نوری، ۱۳۹۲)

اعتیاد یک بیماری پیچیده است. اعتیاد بر اساس ویژگی هایی تعریف می شود،از جمله تمایل شدید به مصرف مواد در زمانی معین به صورت غیر قابل کنترل، به همراه جستجوی وسواس گونه مواد و اصرار بر مصرف مواد، حتی در صورت مواجه با پیامد های مخرب آن. اعتیاد اغلب فراتر از مصرف اجبارگونه مواد می باشد، چراکه مصرف آن می تواند پیامد های بسیاری به دنبال داشته باشد.

برنامه های درمانی موثر به طور معمول، جنبه های زیادی را با هم ترکیب می کنند که به طور مستقیم هریک جنبه خاصی از بیماری و پیامد های آن را در نظر می گیرد. درمان اعتیاد اغلب به افراد در جهت توقف مصرف مواد، ادامه سبک زندگی عاری از مواد و دستیابی به عملکردی پربار در خانواده، محل کار، و جامعه کمک می کند. ترکیب درمان های رفتاری و داروها (در صورت امکان)تاثیری بیشتر از هریک از درمان ها به تنهایی دارد. البته درمان سوء مصرف مواد و اعتیاد، بسته به شرایط متفاوت، از رویکرد های رفتاری و دارویی متنوعی استفاده می کند.

درگیر بودن خانواده، اغلب برای موفقیت در درمان بسیاری از اختلالات سوء مصرف مواد، به ویژه در مواردی که عناصر خانواده ندانسته مشکل را تقویت یا حمایت می کنند بسیار مهم است (بدایع وشیبانی، ۱۳۹۵)

خانواده فراتر از جمع شدن افرادی است که مشترک از فضای فیزیکی و روانشناختی معینی استفاده می کنند، روابط میان اعضاء این خرده فرهنگ، عمیق و چند لایه است و عمدتا بر پایه یک تاریخچه مشترک، ادراکات و تصورات مشترک از جهان و حس مشترکی از هدف است . اعضاء یک خانواده حس خاصی نسبت به روابط با یکدیگر دارند و یک دلبستگی و پیوند خانوادگی در بین آنها وجود دارد. یک خانواده اعضاء خود را درحین حمایت محدود نیز می کند و به چالش می کشد و میتواند باعث آسیب اعضاء خانواده شود.

روابط به هم پیوسته درون یک خانواده یکی از عناصر اصلی اختلالات سوءمصرف مواد و درمان آن می باشد. متخصصین و محققین هم رای هستند که تعاملات اعضاء خانواده می تواند بر سلامت عاطفی اعضاء خانواده و همچنین شکست آنها در پیشگیری از ایجاد اختلالات سوءمصرف مواد تاثیر گذار باشد . ممکن است سوء مصرف مواد، رفتار مقابله ای ، خانواده باشد که انگیزه آن به دست آوردن ثبات و تعادل در خانواده است، هر چند خود رفتار مصرف مواد در ادامه پویایی های مختل خانواده نقش دارد. این امکان وجود دارد که سوءمصرف مواد یک عضو خانواده نشانه ای از پویایی ها وتعاملات مختل خانواده باشد که در خدمت تغییر کانون توجه از تعارض است . در خانواده های غیر اعتیادی مرزها بسیار واضح هستند و هرکس به ایفای نقش خود در خانواده می پردازد در صورتی که در خانواده های دارای عضو معتاد  همه چیز تغییر می کنند و نقش ها نامتمایز می شوند (غفاری ، ۱۳۹۴)

از طرفی امروزه یکی از مشکلات شایع درکشور ما، اعتیاد و سوء مصرف مواد در بین اعضاء خانواده می باشد و خود مشکلات فراوانی را به دنبال دارد. ضرورت و اهمیت عملی این پژوهش روانشناسان و مشاوران را بر این می دارد که با ارائه برنامه های درمانی مبتنی بر خانواده، نتایج آسیب زای اعتیاد را کاهش داده و برگشت اعتیاد را به حداقل ممکن برسانند. از طرفی کار خانواده درمانی رفتاری و مداخله ای در این زمینه در ایران صورت نگرفته است، از این رو برای توسعه کار درمان و پژوهش بهتر است این پژوهش صورت گیرد.

همچنین مشارکت همسر در درمان می تواند به عنوان یک راهکار درمانی، اهداف مختلفی فراهم می کند.یک همسر می تواند به عنوان یک مربی در فرایند تغییر رفتار و موضوعات ویژه مربوط به اختلال و نیز کارکردهای ارتباطی مشارکت داشته باشد . زوج درمانی رفتاری در درمان اختلالات مصرف مواد همه این عناصر را ترکیب می کند. در واقع با ارائه زوج درمانی و خانواده درمانی به ویژه با تاکید بر رویکردهای رفتاری و مهارت آموزی نه تنها روند بهبود و درمان معتادان تسریع می یابد بلکه می تواند به عنوان عامل مهم جهت پیشگیری از اعتیاد نیز باشد.

پژوهش ها نشان  می دهند که  رویکردهایی  چون  برنامه های غنی سازی زوجین ،برای جلوگیری  از  بروز  مشکلات زناشویی در بلند مدت بسیار مؤثر و مقرون به صرفه می باشند .برنامه های غنی سازی ازدواج  ازجمله رویکردهای  پیشگیرانه ای هستند  که  مهارت های ارتباطی  و  بین  فردی ،مدیریت  تعارض  و  حل  مسئله،  مهارتهای مقابله ای و  همدلی  و صمیمیت را در زوجین بهبود بخشیده و سبب افزایش رضایتمندی و کاهش آشفتگی های زناشویی  می گردند.

با توجه به پژوهش های اندکی که در مورد اثرگذاری زوج درمانی رفتاری در ایران صورت گرفته است و تا کنون بیشتر بر سایر رویکردهای درمان فردی و خانوادگی تمرکز شده است، پژوهش کنترل شده ای را در این زمینه انجام دهیم. در ضرورت و اهمیت نظری، این پژوهش باید اذعان داشت که با توجه به پژوهش های اندکی که در مورد اثرگذاری زوج درمانی رفتاری در ایران صورت گرفته است و تا کنون بیشتر بر سایر رویکردهای درمان فردی و خانوادگی متمرکز شده است و از طرفی درمان های روانشناختی در حوزه سوء مصرف مواد بیشتر متوجه خود فرد دارای سوء مصرف بوده و به چرخه معیوب ایجاد شده در خانواده کمتر

پرداخته شده پژوهش کنترل شده ای را در این زمینه انجام دهیم.

اعتیاد

انسان همیشه به دنبال چیزهای تازه می گردد و ذاتا خواستار تنوع است. این ویزگی های انسانی اساس پیشرفت انسان را تشکیل می دهند. این امر در بعد مثبت، موجب تکامل و در بعد منفی، انحطاط و نابودی را سرعت می بخشد که یکی از موارد آن مقوله اعتیاد است. به این معنی که فرد گرفتار یک چرخه معیوب منفی می گردد و به عبارتی در تخریب خود تسلیم می شوند (خنیفر،۱۳۹۱)

اعتیاد از دوجنبه تعریف می شود: الف) اعتیاد به معنای وسیع کلمه ب) اعتیاد به معنای اخص کلمه

الف) اعتیاد به معنای وسیع کلمه: اعتیاد یا عادت کردن به معنای "خوگرفتن به چیزی" می باشد.

اعمال عادت شده معمولا خودکار و بدون تفکر و اندیشه انجام می شوند.

ب) اعتیاد به معنای اخص کلمه: اعتیاد را می توان به معنای تمایل در جهت فرار کردن از واقعیت به واسطه دگرگونی وضعیت روانی فرد و جستجوی احساس هیجان انگیز که معمولا از راه مصرف مواد مخدر بدست می آید، تعریف کرد.

برای اعتیاد تعاریف زیادی وجود دارد که در اینجا چند تعریف اساسی را بیان می کنیم:

- اعتیاد عبارت است از یک پدیده زیستی که به ارگانیزم امکان می دهد خود را تدریجا به پاره ای مواد سازش دهدو مصرف روزمره مقادیری از این مواد را که برای ارگانیزم معمولی کشنده است، تحمل کند.

- فیزیولوژیست ها در تعریف اعتیاد می گویند که عبارت است از حالتی که استعمال متوالی یا متفاوت مواد مخدر در فرد ایجاد می کند. با استعمال مواد مخدر تحریک پذیری سلول های عصبی و دستگاه های عصبی افزایش یافته و داروی بیشتری لازم است که آن را به حالت متداول برگرداند.

زوج و اعتیاد

همه ما در خانواده ای رشد کرده ایم، در آن خانواده آموخته ایم که چگونه از طریق ارتباط با اعضاء خانواده با دنیای بزرگتر خود ارتباط برقرار کنیم. هر کدام از اعضاء خانواده ما بر اینکه امروز چه کسی هستیم، چه آسیب هایی از نظر روانی دیده ایم، چه الگوهای رفتاری و چه نیازهایی داریم ، تاثیر داشته است. بنابر این می توانیم حداقل قسمتی از پاسخ را از طریق فهم اینکه خانواده های مختلف چگونه با اعضاء خود ارتباط برقرار می کنند، به چه شکلی به نیازهای هم پاسخ می دهند، کارکرد آنها چه کاستی ها و اختلالاتی دارد و این عوامل چگونه بر سوء مصرف فرد تاثیر می گذارد را مشخص کنیم.

سوء مصرف مواد از عوامل اصلی بسیاری از مشکلات خانوادگی است و منجر به پیامد های منفی ناخوشایندی هم برای شخص و هم افرادی که در زندگی او حضور دارند می شود، به طوری که با بد رفتاری و غفلت از کودکان، خشونت در خانه، عملکرد ضعیف در مدرسه، رشد عاطفی ناسازگارانه و مشکلات مربوط به وضعیت اقتصادی و سلامت اعضاء خانواده مرتبط است که همه این موارد بر کارکرد و انسجام خانواده و روش های ارتباطی اعضاء خانواده بسیار تاثیر گذار است (هندریکسون  و مک کالم،۲۰۰۷)

از طرفی برای بسیاری از افراد مبتلا به اختلال سوء مصرف مواد، تعاملات با خانواده اصلی، همچنین با خانواده های فعلی ، الگوها و پویایی هایی را برای مشکلات آنها در ارتباط با مواد، موجب می شوند. علاوه بر این ، تعاملات اعضاء خانواده با سوء مصرف کننده مواد می تواند باعث دائمی و بدتر شدن مشکل گردد و یا اینکه به رفع آن کمک کند ( NIDA,۲۰۱۰  ). همچنین از جمله مهم ترین عوامل ، موثر بر رشد اعتیاد به مواد مخدر و سایر انحرافات جدی، سبک والدینی و عملکرد خانوادگی ضعیف و همنشینی با هم سن و سالان منحرف شناخته شده است. تحقیقات مختلف در مقایسه افرادی که بعدها دچار اعتیاد به مواد مخدر شده اند با افرادی که هرگز معتاد نشده اند نشان داد که حداقل یکی از موارد زیر و البته در اکثر موارد چندین عامل به طور معناداری در طول زندگی آنها وجود داشته است: وجود رفتارهای انحرافی در بین اعضاء خانواده، نظارت ضعیف والدین، غیبت والدین یا طلاق و تعارض خانوادگی. ( خوشکام و احمدی،۱۳۹۵)

اختلافات زناشویی

اختلافات زناشویی، ناشی از واکنش نسبت به تفاوت های فردی بوده و وقتی بروز می یابد که اعمال یکی از طرفین با اعمال طرف مقابل تداخل کند و زمانی که آنقدر شدت یابد که احساس خشم، خصومت، کینه، نفرت، حسادت و سوء رفتار کلامی و فیزیکی در روابط آنان حاکم شود و به حالت ویرانگر درآید، حالتی غیر عادی است. همچنانکه دو فرد به هم نزدیک تر می شوند، پتانسیل تعارض افزایش می یابد.

در حقیقت، وقتی تعاملات بین زوجین بیشتر می شود و فعالیت ها و موضوع های متنوع تری را در بر می گیرد، فرصت مخالفت بیشتر می شود. در این حالت، رفتار یک شخص با توقعات شخص دیگر جور در نمی آید (کالین و سیوک، ۲۰۱۰)

اوفارل و فالس (۲۰۱۱) نیز تعارض را بخشی از هر رابطه صمیمی می دانند. تعارض و اختلاف زمانی رخ می دهد که حداقل دو نفر، افکار، عقاید و احساسات متفاوتی در مورد موضوع مهمی در زندگی خود دارند.

جوردن (۲۰۰۳) می گوید تعارض وقتی ظهور پیدا می کند که اختلاف بین دو یا بیشتر از دو نفر، لزوم تغییر را در حداقل یک نفر برای رشد و بهبودی، ضروری می کند. وجود تعارض زناشویی ناشی از واکنش به تفاوت های فردی است و زمانی شدت می گیرد که احساس خشم، خصومت، حسادت، آزار کلامی، و فیزیکی در روابط زوجین حاکم می شود .

یکی از مهمترین علل تعارضات زناشویی، باورها و عقاید؛ غیر منطقی و تحریف شده است . زن و شوهری که احساسات واقعی خود را مطرح نمی کنند و گاه حساسیت خود را به علت ترس از واکنش همسر خود سرکوب می کنند، دچار مشکل می شوند. زن و شوهر تا زمانی که احساسات و عقاید خود را مخفی کنند یا به طور غیر مستقیم ابراز کنند اسیر تعارضات و سوء تفاهم باقی می مانند (حسینی،۱۳۹۷)

زوج درمانی رفتاری

زوج درمانی رفتاری و خانواده درمانی رفتاری هر دو ترکیبی از چند تکنیک رفتاری هستند، جهت کاهش مصرف مواد و مشکلات مربوط به آن و همچنین موجب افزایش رفتار های مراقبتی، افزایش تعاملات و بهبود عملکرد رابطه است ( ویتکیوز و مارلت، ۲۰۱۶)

زوج درمانی از جمله درمان های جدید در حیطه مربوط به خانواده است. در این روش زوج به اتفاق و همراه هم در جلسات درمانی شرکت می کنند و درمانگر به طور مشترک با هر دوی آنها کار می کند. از نظر مبتلمن و اوبرندورف (۲۰۰۰)،  زوج درمانی روشی زوجی یا دونفره است که در آن بر الگوهای ارتباطی زوجینی که دارای مشکلات زناشویی مختلفی هستند کار می شود .(ترکی و همکاران ،۱۳۹۵)

در زوج درمانی، زوج به عنوان یک واحد محسوب می شوند و مشکلات آنها در رابطه با یکدیگر بررسی می شود. به طور کلی زوج درمانی با هدف تغییر روابط بین زن و مرد به اجرا درمی آید، و بر کاربرد مبادله و آموزش رفتار در روابط مبتنی بر حل مسئله تاکید می شود (حسینی بیرجندی، ۱۳۹۳) این روش برای افرادی کاربرد دارد که متاهل می باشند. این روش معمولا شامل ۱۲ جلسه زوج درمانی هفتگی است که هر جلسه تقریبا  ۶۰دقیقه به طول می انجامد. پژوهش های بسیاری از تاثیر این رویکرد بر بهبود وضعیت فرد مصرف کننده حمایت می کنند. نتایج مثبت این روش نسبت به درمان های فردی شامل: حضور بیشتر در جلسات درمان، موافقت با مصرف نالتروکسان و پرهیز بیشتر است. همچنین پس از پیگیری های یکساله، مشکلات خانوادگی، قانونی و مشکلات مربوط به مصرف نیز کمتر اتفاق می افتد NIDA,۲۰۱۰ ))

زوج درمانی رفتاری با دو هدف انجام می شود: ۱- کاهش و حذف رفتارهای مشکل ساز ۲- افزایش

رفتارهای مثبت و موثر، که این هدف در اولویت قرار دارد. در این درمان مشارکت فردی که مصرف کننده نمی باشد، مثل همسر، الزامی است.

پیشینه ....

بهشتی و نشاط دوست در سال ۱۳۹۷ در مقاله ای با عنوان « بررسی اثربخشی زوجدرمانی هیجانمدار در کاهش تعارض و دلزدگی زناشویی زوجین دارای عضو معتاد در فرآیند درمان اعتیاد » بیان کردند که:

هدف اصلی این پژوهش تعیین اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بر کاهش تعارض و دلزدگی زناشویی زوجین دارای عضو معتاد در فرآیند درمان اعتیاد بود. طرح تحقیق حاضر از شبه آزمایشی با یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل و استفاده از پیش آزمون و پس آزمون بود. جامعه آماری پژوهش زوجین دارای عضو معتاد مراجعه کننده به یک کلینیک ترک اعتیاد در شهر اصفهان (کلینیک ترک اعتیاد صبا) است. در این پژوهش، ۱۵ نفر بهعنوان حجم نمونه برای گروه کنترل و ۱۵ نفر به عنوان حجم نمونه برای گروه آزمایش به طور در دسترس انتخاب شدند. بدین منظور ۳۰ نفر از زوجین دارای عضو معتاد مراجعه کننده به کلینیک ترک اعتیاد در شهر اصفهان به روش نمونه گیری در دسترس برای شرکت در پژوهش انتخاب شد و پس از ارزیابی اولیه، به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش قرار گرفتند. در این پژوهش برای بررسی متغیرهای پژوهش از پرسشنامه تعارض زناشویی کانزاس و پرسشنامه دلزدگی زناشویی پاینز استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده توسط نرم افزار SPSS و تحلیل کوواریانس انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که روش زوج درمانی هیجان مدار بر تعارض زناشویی تاثیر معنادار دارد و باعث کاهش ان میشود. همچنین روش زوج درمانی هیجان مدار بر دلزدگی زناشویی و ابعاد از پا افتادگی عاطفی و روانی زوجین دلزدگی تاثیر معنادار دارد و باعث کاهش ان میشود.

پژوهشی تحت عنوان « اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر افزایش خودکارآمدی و بهبود علائم اعتیاد در بیماران وابسته به مواد » توسط کمرزرین، زارع و بروکی میلان (۱۳۹۵) انجام گرفت. این پژوهش بر روی ۹۰ نفر فرد مصرف کننده انجام شد که نتایج در ادامه آمده است: درمان شناختی –رفتاری در خود کارآمدی، بهبود سلامت روانی و جسمانی و کاهش دوز دارویی بیماران وابسته به مواد مخدر تاثیر معنی داری داشته است. همچنین پس از مداخله و پیگیری سه ماهه مشخص شد تفاوت معنی داری بین گروه آزمایشی و گروه کنترل در متغیر خودکارآمدی و علائم اعتیاد به وجود آمده است.

فریدکیان (۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان « بررسی اختلال در کارکردهای خانواده و تاثیر آن بر اعتیاد فرزندان»

به این نتیجه دست یافت که میان سابقه طلاق و ازهم گسیختگی خانوادگی و بروز اعتیاد با اطمینان ۹۹ % رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج نشان می دهد که بین درگیری، خشونت، ناسازگاری بین اعضاء خانواده و بروز اعتیاد با اطمینان ۹۵% رابطه معناداری وجود دارد.

خدایاری فر(۲۰۱۳) پژوهشی تحت عنوان« زوج درمانی شناختی-رفتاری سوء مصرف مواد در ایران » انجام داد. نتایج پژوهش نشان داد که مهارت حل مسئله، آرمیدگی، مدیریت وابستگی، مهارت های مقابله با استرس و خودکنترلی، در درمان سوء مصرف مواد و اختلالات مرتبط با آن موثر است. در دوره پیگیری این پژوهش مشخص شد مراجعین مورد مطالعه هیچ گونه از علائم برگشت مجدد را نشان نمی دهند و در مورد روابط خود و عملکرد اجتماعیشان رضایت دارند. در این پژوهش زوج درمانی پرهیز مدار با استفاده از تکنیک های شناختی-رفتاری، در مورد درمان سوء مصرف مواد و اختلالات ناشی از آن مثل اضطراب، افسردگی و مشکلات عملکرد جنسی تاثیر مثبتی داشت.

فالس و همکاران (۲۰۱۲) مطالعاتی در مورد زوج درمانی رفتاری در زمینه سوء مصرف مواد و الکل انجام داده اند، آنها مشخص کردند که پیامد های تقویت کننده متفاوتی در سوء مصرف مواد وجود دارد که مرتبط با الگو های تعاملی خانواده است به ویژه در تعاملات زوجین. این شرایط متفاوت شامل: تعاملات ضعیف، حل مسئله، مشاجره، مسائل اقتصادی و جروبحث بود( فالس و همکاران، ۲۰۱۲)

فراتحلیلی از زوج درمانی، خانواده درمانی و زناشویی درمانی رفتاری مشخص کرده که کاربرد این روش ها نسبت به درمان های فردی، برای افراد متاهل اثرات بیشتر و بهتری داشته است(پاور و همکاران، ۲۰۱۱)

پژوهش های موس، نیکول و موس(۲۰۱۲) بر روی ۸۴۲۷ بیمار تحت درمان سوء مصرف مواد نشان داد که افراد متاهل به طور معناداری پس از درمان بیشتر به بهبودی و شرایط پایدار رسیده اند. در مقابل افراد مجرد، در طول درمان نشانه هایشان بدتر شده است.

 نتیجه گیری

با توجه به مرور ادبیاتی که انجام شد در تبیین نتایج بدست آمده باید ذکر شود که زوج درمانی رفتاری به زوج کمک می کند تا مشکلاتی از قبیل بحث و جدل در مورد مصرف در گذشته، مشکلات تعاملی و رفتار های زمینه ساز را که به طور معمول با آنها مواجه می باشند را شناسایی کرده و متوقف کنند و سپس راهبرد های مقابله ای با آن ها را بیاموزند. آموزش مهارت های حل مسئله و مهارت های ارتباطی، انجام فعالیت های مثبت و افزایش رفتارهای حمایتی، و تمرین های ارائه شده برای تلفیق روش های آموخته شده با شرایط واقعی زندگی ، می تواند به کاهش تعارض و بهبود عملکرد ازدواج منجر شود. شرکت کنندگان در پژوهش همچون سایر افرادی که درگیر مشکلات سوء مصرف می باشند، با مشکلات و تعارضات زناشویی و همچنین عملکرد ضعیف زناشویی ناشی از عوارض سوء مصرف مواد روبرو هستند.

زوجین در جریان مداخله آموختند که چگونه می توانند با استفاده از روش های مناسب افزایش رفتار های حمایتی و انجام یک سری فعالیت های تقویت کننده مشترک و روز مراقبت، احساس خشم و تنفر خود را کاهش داده و احساس شادمانی و رضایت را جایگزین آن کنند. آموزش مهارت های ارتباطی نیز با ایجاد الگوی تعاملی مناسب و شکل گیری ارتباطات مستقیم توانست شرایط مناسبی جهت کمک به زوجین برای مقابه با تعارضات زناشویی فراهم کند. همچنین آموزش مهارت حل مسئله و واکنش به تعارض نیز از جمله مهارت هایی بودند که به طور خاص در این شرایط می توانست به آنها کمک کند تا از ایجاد چنین موقعیت های پرتنشی جلوگیری و در صورت مواجهه با آن ها به نحو مناسب، مقابله کرده و بهترین راه حل را انتخاب کنند. از طرفی برگزاری جلسات گفتمان باعث شد که بتوانند مهارت های جدیدی که آموزش داده می شود را در محیط واقعی زندگی خود و به صورت مرحله به مرحله اجرا کنند تا هر چه بیشتر تغییرات ایجاد شده در زندگیشان تثبیت شود.

فرشته کمایی کارشناس دفتر مشاوره و خدمات روانشناسی

منابع:

۱. بدایع، اصغر؛ شیبانی، شهناز(۱۳۹۵)، خانواده درمانی سوء مصرف مواد، تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

۲. بهشتی, نغمه و حمید طاهرنشاط دوست، ۱۳۹۷، بررسی اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار در کاهش تعارض و دلزدگی زناشویی زوجین دارای عضو معتاد در فرآیند درمان اعتیاد، ششمین کنگره علمی پژوهشی توسعه و ترویج علوم تربیتی و روانشناسی در ایران، تهران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین

۳. ترکی، عاطفه؛ فاتحی زاده، مریم و صالحی، مهرداد(۱۳۹۵)، زوج درمانی اعتیاد. فصلنامه تازه های روان درمانی. سال پانزدهم، شماره ۵۳

۴. حسینی بیرجندی، سید مهدی(۱۳۹۳)، نظریه ها و فنون خانواده درمانی. تهران: انتشارت رشد.

۵. خنیفر، حسین(۱۳۹۱)، آسیب شناسی خانواده، تهران: انتشارات دانشگاه جامع علمی کاربردی.

۶. خوشکام، سمیرا؛ احمدی، سید احمد(۱۳۹۵)، زوج درمانی رفتاری رویکرد نوین در درمان اعتیاد. فصلنامه تازه های روان درمانی. سال هفدهم، شماره ۵۸

۷. غفاری، ف (۱۳۹۴)، اثر بخشی آموزش خانواده با استفاده از تئوری سیستمی بوئن بر تمایز یافتگی و کارکرد خانواده های داری فرزند معتاد. فصلنامه خانواده پژوهی. سال ششم، شماره ۲۲ .

۸. فریدکیان، سیما(۱۳۹۲)، بررسی اختلال در کارکرد خانواده و تاثیر آن بر اعتیاد فرزندان. فصلنامه علمی-پژوهشی انتظام اجتماعی. سال دوم، شماره اول

۹. کمرزرین، حمید؛ زارع، حسین؛ بروکی میلان، حسن(۱۳۹۵) اثر بخشی درمان شناختی-رفتاری بر افزایش خودکارآمدی و بهبود علائم اعتیاد در بیماران وابسته به مواد. SID ،  سال ششم، شماره ۲۲

۱۰. نوری، ف(۱۳۹۲)،  بررسی ارتباط بین الگوهای تربیتی خانواده با اعتیاد(گزارش طرح پژوهش) دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، مرکز تحقیقات سوء مصرف و وابستگی به مواد (موسسه داریوش).

۱۱. Callian, T. &Siewgeok, L. (۲۰۱۰). A study of marital conflict on measuresonsocial support and mental healt.sunway university collage

۱۲. Fals-Stewart, W., Fals-Stewart, W., Birchler, G. R., Córdova, J., & Kelley, M. L. (۲۰۱۲). Behavioral couples therapy for alcoholism and drug abuse: where we’ve been, where we are, and where we’re going. Journal of Cognitive Psychotherapy: An International Quarterly, ۱۹.۳, ۲۲۹-۲۴۶.

۱۳. Hendrickson, E. L., McCollum,E. E.(۲۰۰۷). Alcohol and other druge dependencies. In. Coombs RH. (Eds), family therapy review: Preparing for comprehensive and licensing examinations, ۴۵۹-۴۸

۱۴. Khodayarifard, M. (۲۰۱۳). Cognitive–behavioral couple therapy of drug–abuse in Iran. Procedia Social and Behavioral Sciences, ۵, ۷۰۷–۷۱۰.

۱۵. N.I.D.A. (۲۰۱۰ April). Principles of drug addiction treatment

۱۶. O’Farrell, T. J., Fals-Stewart, W. (۲۰۱۱). Behavioral couple therapy for alcoholism and drug abuse.

کد خبر 31906

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 12 =

خدمات الکترونیک پرکاربرد