اسفند 1353 بود که قانون فرزندخواندگی یا فرزندپذیری در ایران به‌تصویب رسید؛ قانونی که در حمایت از کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست تدوین و ابلاغ شده بود و سعی داشت با 17 ماده و 6 تبصره، زوج‌های نابارور را در رسیدن به آرزوی فرزند داشتن یاری رساند. قانون فرزندخواندگی با شرایط سخت و دشواری دنبال می‌شد تا حدود سال 1388 که در پی امضای تفاهمنامه‌ای بین سازمان بهزیستی کشور و اداره کل امور اجتماعی قوه‌قضاییه، مورد بازنگری قرار گرفت. سال 1392 با رفع ایراداتی از مواد قانونی فرزندخواندگی اصلاحی، مصوب شد تا زنان و مردان مجرد درصورت واجد شرایط بودن، حضانت کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست را بر عهده گیرند، اما این پایان ماجرای قانون فرزندخواندگی نبود و سال 1396 قانونی متفاوت در این راستا به تصویب مجلس وقت رسید؛ قانون «امین موقت» یا «خانواده میزبان» یعنی سرپرستی موقت کودکان بدسرپرست.
طرح ((امین موقت))؛ امید بازگشت
هدف از پیشنهاد و تصویب طرح امین موقت، ضرورت توجه به کودکان بدسرپرست و نهادینه کردن فرهنگ فرزندخواندگی بود؛ چراکه با قانونی شدن و اجرای آن، کودکانی که در شرایط زیستی نامناسب خانواده اصلی خود روزگار گذرانده بودند، می‌توانستند از شانس و فرصت زندگی با خانواده‌ای مناسب و متقاضی برخوردار شوند. طرح امین موقت از سال 1369 ابتدا به‌صورت آزمایشی و محدود در برخی از استان‌ها مانند خراسان رضوی اجرا شد؛ طرحی که مورد استقبال خانواده‌های متقاضی فرزند با شرایط موقت قرار گرفت و در فواصل زمانی کوتاه در سایر استان‌ها نیز به اجرا درآمد. آمار سازمان بهزیستی کشور گواه این مطلب است که بیش از 60 درصد کودکان مددجو در مراکز بهزیستی، کودکان بدسرپرست هستند؛ کودکانی که مهم‌ترین نکته در واگذاری حضانت‌شان، احتمال بازپیوند به خانواده اصلی است. به‌عبارتی ساده؛ این کودکان در اولویت واگذاری حضانت دائم قرار نمی‌گیرند؛ چون والدین یا سرپرست نسبی آنها با بهبود شرایط حضانت می‌توانند بازگردند.
امین موقت؛ شرایط و ضوابط
طرح امین موقت یک حکم قضایی است و تنها برای کودکانی صادر می‌شود که پدر و جد پدری آنها به‌صورت موقت امکان سرپرستی کودک را ندارند. همچنین در امین موقت تغییر شناسنامه و هویت صورت نگرفته و تعهدات مالی به نفع کودک انجام نمی‌شود؛ ضمن آنکه این نوع سرپرستی، موقت (6ماه تا 2 سال) است و درصورت بازگشت شرایط پدر و جد پدری، حکم سرپرستی موقت فسخ می‌شود. بیشتر بودن سن یکی از زوجین از 30 سال، عدم‌وجود محکومیت جزایی مؤثر به‌علت ارتکاب جرائم عمدی و مهجور، عدم‌ابتلا به بیماری‌های واگیردار، عدم‌اعتیاد به الکل، موادمخدر و اعتیادهای مضر دیگر، صلاحیت اخلاقی و تمکن مالی زوجین یا یکی از آنها از شرایط الزامی امین موقت است. بعد از پذیرش کودک به‌عنوان امین موقت نزد خانواده میزبان، اگر والدین زیستی او مراجعه نکنند یا صلاحیت‌شان برای سرپرستی فرزندشان احراز نشود، امکان تبدیل حکم امین موقت به سرپرستی دائم نیز وجود دارد.
واگذاری 16 کودک در استان بوشهر
سرپرست بهزیستی استان بوشهر با اشاره به آغاز اجرای قانون مراقبت موقت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست توسط خانواده ها گفت:با هماهنگی صورت گرفته با داداگستری استان و با هدف حضور کودکان بی سرپرست و بد سرپرست در خانواده به صورت مهمان، تا تعیین تکلیف آنان برای بازگشت به خانواده زیستی یا فرزندخواندگی، بهزیستی استان آماده اجرای قانون مراقبت موقت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست توسط خانواده های متقاضی می باشد.
((رضا محمودی)) با بیان این که از ابتدای سال جاری تعداد 52 مورد کودک بد سرپرست و بی سرپرست شناسایی شده و مورد حمایت قرار گرفته اند افزود: در دهه گذشته نیز تعداد ۱۵۲ کودک از فرزندانی که حکم آنان اخذ شده به خانواده های واجد شرایط واگذار شده بود این در حالی است که از ابتدای امسال تاکنون تعداد 16 کودک واگذار شده اند. در طرح جدید مراقبت موقت فرزندان، تمامی کودکان خانه های کودک و نوجوان قابل واگذاری به صورت موقت هستند.
وی با تاکید بر ضرورت نظارت بهزیستی استان بر نحوه زندگی و وضعیت کودکان و نوجوانان واگذار شده ادامه داد:در خصوص نظارت پس از فرزندخواندگی نیز تا پایان سن ۱۸سالگی توسط کارشناسان حوزه شبه خانواده از طریق بازدید منزل و ارائه گزارش در سال اول سرپرستی هر دوماه یک بار و پس از آن بصورت سالانه ادامه دارد.
شرایط متقاضیان فرزندخواندگی
محمودی تصریح کرد: بر اساس قانون مراقبت موقت، زوجین و دختران بالای 30 سال واجد شرایط، می توانند با مراجعه به ادارات بهزیستی شهرستان ها، متقاضی مراقبت موقت از کودکان نوزاد تا 18 سال ساکن مراکز شبانه روزی شوند که پس از بررسی وضعیت متقاضی و درصورت داشتن شرایط و طی مراحل قانونی توسط بهزیستی، کودک تحویل خانواده می شود و تا زمان تعیین تکلیف به صورت بازگشت به خانواده زیستی خودش یا نزد خویشاوندان یا فرزندخواندگی، به صورت مهمان در خانواده میزبان مراقبت می شود.
سایر شرایط در یک نگاه
*زن و شوهر داوطلب سرپرستی، ایرانی و مقیم ایران باشند.
*پنج سال تمام از تاریخ ازدواج آنها گذشته و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند.
*سن یکی از زوجین حداقل 30 سال باشد.
*زوجین دارای محکومیت جزائی مؤثر بعلت ارتکاب جرائم عمدی و مهجور نباشند.
*زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشند.
*زوجین یا یکی از آنها دارای تمکن مالی باشند.
*زوجین مبتلا به بیماری صعب العلاج نباشند.
*زوجین معتاد به مواد الکلی یا مواد مخدر و سایر اعتیادات مضر نباشند.
*هرگاه زوجین پزشکی نتوانند صاحب فرزند شوند معافیت از شرایط 2 و 3 به عهده دادگاه است.
نظر شما