آزار سالمندان نه تنها به فعالیت‌هایی که در عرف، آزار نامیده می‌شوند اطلاق شده بلکه به عدم فعالیت یا ترک فعل‌هایی که باید در مورد سالمندان انجام شود نیز تسری دارد.
به عبارت دیگر، سالمندان، برخی نیازها و خواست‌هایی دارند که عمل نکردن به آن یا عدم توجه به آنها نیز در زمره‌ی سالمندآزاری قرار می‌گیرد.
به عنوان مثال، وقتی سالمندی نمی‌تواند به تنهایی اجابت مزاج داشته باشد یا در راه رفتن، کنترل ادرار یا وضعیت هوشیاری، دچار مشکلاتی است و نیاز به کمک اطرافیان دارد اگر اطرافیانش، چه به عنوان وظیفه ی خانوادگی و انسانی و چه به مثابه‌ی یک وظیفه‌ی شهروندی، به این سالمند کمک نکنند، دچار سالمندآزاری شده و طبق قوانین و مقررات جاری کشورمان، قابل پیگرد قضایی هستند.
این مطلب برای دستگاه قانون‌گذاری، نهادهای اجرایی، سازمان‌های تخصصی مانند بهزیستی و دستگاه‌های حمایتی سالمندان، یک افتخار است که چنین مقررات و قوانینی را تصویب یا اجرا می‌کنند.
از این که بگذریم، مصداق آزار سالمندان که در کلمه انگلیسی abuse مجتمع شده، شامل بدرفتاری، توهین، غفلت و مسامحه، بی‌اعتنایی، فحاشی، تحقیر و تمام افعال و حرکاتی می‌شود که عدم رضایت سالمند را در پی دارد و مرتکبین همه‌ی این اعمال، دست به سالمندآزاری زده‌اند اگر چه خود آگاه نباشند یا عواقب قانونی و انسانی عمل خود را ندانند.
علاوه بر قوانین، در عرف اخلاقیات انسانی و همچنین در معارف دینی، بر حرمت نهادن به بزرگان و پیران، اهمیت زیادی داده شده و بهره‌مندی از تجربیات آنان و همچنین محترم داشتن و حرمت‌نهادن به جایگاه و منزلت‌شان، از واجبات دینی شمرده شده است.
به هر روی، بهزیستی خراسان رضوی به عنوان یکی از اعضای شورای سالمندان استان و نیز به مثابه‌ی متولی خانه‌های توانبخشی سالمندان، اگر چه با فرستادن سالمندان به مراکز نگهداری و توانبخشی به عنوان یک اصل، مخالفت می‌کند اما در مورد خانواده‌هایی که امکان نگهداری و رسیدگی به سالمندشان را ندارند، این مراکز را به عنوان محیط و مکانی امن برای استراحت، درمان، توانبخشی و فراهم ساختن محیطی شاد و مفرح، تأسیس کرده و به صورت شبانه‌روزی آنها را از طریق مسؤولان فنی، مددکاران، بازرسان تخصصی و مدیران این مراکز، تحت نظارت دارد.
در حال حاضر، بهزیستی خراسان رضوی با 40 مرکز شبانه روزی، 4 مرکز روزانه توانبخشی و 3 خانه کوچک، به 1800 سالمند خدمات ارایه می کند.از سویی، هزاران سالمند که مشکلات معلولیت دارند نیز در منازل‌شان تحت نظارت و حمایت بهزیستی قرار دارند و خدمات توانبخشی، مالی و مددکاری دریافت می‌کنند.
اما با همه‌ی این تلاش‌ها از آنجا که جمعیت کشور با فرایند سالمندی جمعیت روبرو است و علی‌رغم تلاش‌های بسیاری که صورت می‌گیرد این فرایند در حال تشدید است، به نظر کافی نمی‌رسد و نیازمند توجه بیشتر برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران استان می‌باشد.
برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که شیب سالمندی جمعیت استان بیش از پیش‌بینی‌ها گسترش یافته و هم اکنون بیش از 9 درصد جمعیت استان را فراگرفته است.
در نظر داشته باشیم که سالمندی، تقدیر همه‌ی انسان‌هایی است که به لطف زندگی سالم بهداشتی و اقدامات اجتماعی و همچنین سبک زندگی درست، به سنین بالای 60 سال می‌رسند و لذا همه ما انتظار داریم که در دوران سالمندی و بخصوص اگر دچار بیماری و عوارض کهولت سن باشیم، مورد رسیدگی و توجه قرار بگیریم.
لذا ما به عنوان متولیان خانه‌های سالمندان و همچنین متخصصین رشته‌های مرتبط با طب سالمندی و مددکاری و پرستاری سالمندی، به جوانان و اعضای خانواده‌هایی که سالمند دارند توصیه می‌کنیم به خاطر حرمت نهادن به ارزش‌های انسانی، و همچنین با عنایت به قوانین و مقرراتی که در حوزه اجتماعی در کشور وجود دارد، از توجه به خواسته‌ها و نیازهای سالمندان خانواده غفلت نکنند و موجبات ناراحتی و آزار آنان را فراهم نسازند.
همچنین به عنوان متولی پیشگیری از آزار سالمندان، به هموطنان‌مان توصیه می‌کنیم که چنانچه مظاهر و مصادیق آزار سالمندان را در محله، خانواده یا اطرافیان خود مشاهده کردند موضوع را با همکاران اورژانس اجتماعی در میان بگذارند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به کمک این عزیزان شتافته شود و از آزار و اذیت سالمند، جلوگیری به عمل آید.
در پایان این یادداشت، مایلم یادآوری کنم که مراکز توانبخشی سالمندان، در حال حاضر به خاطر برخی ناهماهنگی‌ها که در دستگاه‌های اجرایی وجود دارد مملو از جمعیت سالمندان بلاصاحب است که این امر با مقامات قانونی استان نیز در میان گذاشته شده و این عزیزان در پی یافتن راه حل‌های بسیار خوبی برای حل مشکلات این گروه از سالمندان هستند.
سالمندی، سرنوشت محتوم همه‌ی ماست. پس بیاییم با احترام و بزرگداشت سالمندان‌مان، علاوه بر اینکه دعای آنها را بدرقه‌ی راه زندگی و آخرت‌مان می‌کنیم، خدای ناکرده موجبات آزار و اذیت آنان را فراهم نسازیم که علاوه بر نارضایتی خدای متعال، از عقوبت و مجازات قانونی نیز در امان نخواهیم بود.
حمیدرضا علیزاده
معاون توانبخشی بهزیستی خراسان رضوی
نظر شما