شهرقدس| تحلیل جامعه شناختی فضای مجازی و تاثیر آن بر جوانان و نوجوانان

با در نظر گرفتن کلیپ ارسالی توسط یکی از دوستان در لایو اینستاگرامی بین دو فرد نوجوان و جوان از دو جنس متفاوت، مباحث، مطالب و نقطه نظرات مختلف و متعددی مشهود بوده و قدری قابل تامل و حایز اهمیت نیز می باشد.

به گزارش روابط عمومی بهزیستی استان تهران به نقل از پایگاه خانه جامعه‌شناسی ایران، حسین عباسی اقدم، دانشجوی دکتری جامعه شناسی و تحلیلگر مسائل اجتماعی ایران و کارشناس بهزیستی قدس در این مقاله افزود: اینستاگرام یکی از جمله شبکه های مهم اجتماعی در فضای مجازی ست و می توان می گفت، مخاطبان بی شماری را از طیف ها ، شخصیت ها و گروه های مختلفی به خود اختصاص داده است.

 به تعبیر گیدنز جامعه شناس مشهور انگلیسی که مبحث مهمی را در خصوص پیامدهای مدرنیته بیان می دارد؛ در واقع بی ریشگی و از جاکندگی، فاصله گذاری زمان و مکان و بازاندیشی از جمله پیامدهای مهم جهان مدرن به حساب می آید.

 بدون در نظر گرفتن یا تشریح جزئیات مفاهیم گیدنز، اصل مبحث اشاره به پیامدهای جهان مدرن در خصوص شکل گیری فضای مجازی در قالب شبکه های اجتماعی، با توجه به رشد و رونق چشمگیر  تکنولوژی، اینترنت و ماهواره که از جهان سنت به جهان مدرن تغییر ماهیت داده و تغییرات و تحولات عمده ای در نظام اجتماعی و روابط اجتماعی بین افراد از شکل حضوری به شکل مجازی صورت گرفته است.

 علاوه بر عواقب و پیامدهای مثبت در جهت استفاده از فضای مجازی و دسترسی داشتن به اطلاعات ، دانش و کسب آگاهی لازم از جزئیات پدیده ها ، رویدادها و رخدادهای اجتماعی و طبیعی ؛ ممکن است آسیب جدی ای به اقشار مختلف جامعه خصوصا جوانان و نوجوانان وارد آورد به عبارتی آسیب های اجتماعی نو پدیدی را به وجود می آورد.

 این گونه آسیب‌ها به این دلیل نوپدید هستند که جهان امروز در عصر ارتباطات و فن آوری نوین شبکه های اینترنتی ، جوامع بشری خصوصا جوانان و نوجوانان دهه های اخیر را به شدت تحت تاثیر و عواقب خود قرار داده است.

در فضای مجازی اقشار خاص جامعه دچار سوء رفتار ، سوء تفاهم در زمینه شکل گیری روابط متقابل اجتماعی و جذابیت های قابل توجهی در زمره مد، سلیقه، منش به تعبیر پیر بوردیو جامعه شناس فرانسوی ایجاد خواهد کرد. 

با در نظر گرفتن تعریفی از مارگارت مید (1978-1901) انسان شناس معروف امریکائی ، از مفهوم جوان، دوره جوانی را می توان دوره اگر آیا تعریف کرد، دوره ای که با دو ویژگی خاص مشخص می شود؛ انتظارات گسترده از یک سو و ناکامی های عمیق از سوی دیگر، دوره ای که هنوز دستیابی های اقتصادی ، اجتماعی و روانی ]آنان[ کامل نشده اند. اینکه دوره اگر آیا یا اتاق وزک زندگی است ، بستگی به رفتار واقعی و نگرش افراد و گروه های مرجع دارد.

 اثبات اینکه آیا دوره جوانی دوره زندگی در اتاق وزک حیات است یا دوره ای همراه با فشارهای گوناگون ، با ابزار تجربی بسیار دشوار است، در این مورد اختلاف نظر عمیقی بین نسل های گذشته و نسل کنونی است، به این خاطر که نسل های گذشته دوره جوانی را به صورت امروزی تجربه نکرده اند. فهم جوانان امروزی برای آن نسل بسیار دشوار است، چون نسل های گذشته ، دوران جوانی را به صورت یک دوره کوتاه آموزشی و زندگی سخت تجربه کرده اند.

یکی از جمله مسائل مهم پیش رو در میان جوانان شکاف عمیق بین دو نسل و قرار گرفتن در معرض آسیب جدی روانی، جنسی، شخصیتی و هویتی به عنوان موجود اجتماعی است.

 عدم درک و فهم دنیای جوانان امروز از جانب والدین ، خصوصا والدینی که با فاصله سنی زیادی با فرزندانشان در کانون خانواده زندگی می کنند؛ موجبات انزواگرائی و گریز گرایی و پناه بردن به دنیای مجازی را فراهم آورده و خلاء ناکامی های خود را با دنیا یا فضای مجازی اشباع می کنند. 

انتظارات، توقعات، تقاضاها و جلب توجهات زیادی در اینستاگرام در میان جوانان مشهود است. 

لایک کردن، فرستادن استیکرها، ارسال کلیپ های مستهجن و خلاف عرف رایج در جامعه و ...تقاضای برای لایک کردن و لایو اینستاگرامی به رغم اینکه پدیده جدید اجتماعی است و می توان در قالب مصاحبه های علمی، فلسفی، آموزنده و مفید که جنبه مثبت آن است؛ در طرف دیگر آن غول های خطرناکی با جذابیت های خاص خود و وابستگی های عاطفی ، علاقه مندی، عده ای از افراد را به طعمه خود در می آورند و خواسته ها و امیال درونی خود را از این طریق به کرسی عمل می نشانند.

 در اینجا خانواده ها و والدین نقش موثری در هدایت و هموار کردن مسیر درست تربیت و آموزش فرزندان، جوانان و نوجوانان خواهند داشت و با ایجاد روابط عاطفی، صمیمی توام با منطق ، عقل و دانش های لازم می توانند مسائل جزیی جوانان را مرتفع نمایند.

 خانواده به عنوان یکی از کوچکترین نهاد اجتماعی از منظر جامعه شناسی به حساب می آید. ساختار ریشه ای، بنیادی، ابتدائی، غیر رسمی و عاطفی را می توان از جمله خصوصیات و ویژگی های عمده نهاد خانواده دانست.

 خانواده پایه گذار اولیه شخصیت، ارزش ها و معیارهای فکری ست که نقش مهمی در سرنوشت و سبک خط مشی زندگی آینده فرد دارد و اخلاق و صحت و سلامت روانی فرد تا حد بسیار در گرو آن است.

برقراری روابط خانوادگی میان والدین و فرزندان با یکدیگر یکی از بارزترین مولفه هایی است که در ادبیات جامعه شناسی خانواده بدان اشارات متعددی شده است.

روابط خانوادگی اهمیت بسیاری در طول دوران نوجوانی دارد، در واقع طبق نظریه ارتباط – سیستمی که نقش خانواده در فرایند تکاملی شناسائی شده است.

 والدین و نوجوانان در چالش رشدی قرار می گیرند. بنابراین هر دو یعنی والدین و نوجوانان، به انجام وظایفی در طول این دوره ملزم هستند. مهم ترین هدف در این دوران، رشد دادن نسل جدید در روابط بین نسل ها است.

 فرایند رشد (احساس خود) در نوجوانان فقط به زمینه های مختلف که در ارتباط و متعلق به او هستند ارتباط ندارند، بلکه به روابط متقابل والدین و فرزندان نیز مربوط است.

کانون خانواده با پیدایش تکنولوژی، فن آوری یا نوآوری های رایانه ای در عصر ارتباطات و مدرن گره خورده است و شبکه های اجتماعی به صورت مجازی و در اصل سایبری از طریق شبکه های اینترنتی نفوذ کرده است ، به طوری که بخش اعظم فعالیتهای روزمره افراد از طریق شبکه های اجتماعی انجام گرفته و در واقع می توان گفت اشغالگر زمان در طول زندگی اجتماعی افراد، خصوصا اعضای خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی، به حساب می آید.

شبکه های اجتماعی مجازی، زمینه ساز نگرشی نوین در تعامل و ارتباطات انسانی شده اند. این شبکه ها، با از بین بردن فاصله های زمانی و مکانی، ارتباط افراد با یکدیگر را در تمام نقاط دنیا برقرار می سازند. ارتباطات در فضای مجازی با افراد مجازی و با هویت های مجازی و ساختگی علاوه بر ایجاد بحران هویت در فرد باعث غفلت فرد در ارتباط چهره به چهره با افراد واقعی می شود.

 اصطلاح شبکه‌های اجتماعی را برای نخستین بار ، چیای‌بارنز  در سال 1954 مطرح کرد و از آن پس به‌سرعت به شیوه‌ای کلیدی در تحقیقات و مطالعات بدل گشت.

در تئوری شبکه اجتماعی سنتی، یک شبکه اجتماعی به این صورت تعریف می شودکه یک مجموعه ای از نهادهای اجتماعی که شامل مردم و سازمان ها که به‌وسیله مجموعه ای از روابط معنی دار اجتماعی به‌هم متصل اند و با هم در به اشتراک‌گذاشتن ارزش ها تعامل دارند. شکل سنتی خدمت شبکه اجتماعی بر انواع روابط هم‌چون دوستی ها و روابط چهره به چهره متمرکز است اما خدمات شبکه اجتماعی امروزه بیشتر بر جامعه مجازی آنلاین و ارتباطات کامپیوتر واسط متمرکز است.

 شبکه های اجتماعی، محل گردهمایی صدها میلیون کاربر اینترنت است که بدون توجه به مرز، زبان، جنس و فرهنگ، به تعامل و تبادل اطلاعات می‏پردازند. در واقع شبکه های اجتماعی برای افزایش و تقویت تعاملات اجتماعی در فضای مجازی طراحی شده اند. به طور کلی از طریق اطلاعاتی که بر روی پروفایل افراد قرار می گیرد مانند عکس کاربر، اطلاعات شخصی و علایق (که همه این ها اطلاعاتی را در خصوص هویت فرد فراهم می آورد) برقراری ارتباط تسهیل می‌گردد. کاربران می‌توانند پروفایل های دیگران را ببینند و از طریق برنامه های کاربردی مختلف مانند ایمیل و چت با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

 با این وجود با توجه به قرار گرفتن در چنین فضائی ضمن اینکه روابط اجتماعی افراد به گونه ای در کوتاهترین فاصله به لحاظ زمانی و مکانی برقرار می گردد ، می تواند آسیبهای قابل توجهی نیز وارد آورد و به عبارتی روابط حقیقی و چهره به چهره افراد در میان اعضای خانواده تحت الشعاع روابط مجازی در فضای سایبری قرار می گیرد.

 موسوی چلک رئیس انجمن مددکاری در خصوص فراموش نکردن آینده نگری و بحث دوراندیشی و گسترده کردن افق دید در میان جوانان و آسیب های اجتماعی نوپدید در فضای مجازی چنین عنوان می کند که آسیب‌های اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی نوپدید باید رویکرد آینده‌نگری را در کشور تقویت کنیم؛ موضوعی که فقدان آن باعث شده هزینه‌های انسانی و ملی زیادی را بپردازیم. آسیب‌های اجتماعی می‌توانند هزینه‌های هنگفت اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی و امنیتی برای کشورها داشته باشند و در حالی که اگر این آسیب‌ها به حال خود رها شوند یا آینده‌نگری درباره آنها صورت نگیرد باید برای هزینه‌های مختلفی که این سهل‌انگاری بر ما وارد می‌کند آماده باشیم. هیچ جامعه‌ای از آسیب‌های مختلف اجتماعی مصون نخواهد بود مگر اینکه از قبل بتواند تدابیر مناسبی را در این حوزه اتخاذ کند. جامعه ما هم از این آسیب‌ها مصون نبوده و نخواهد بود و بنابراین همه جوامع در همه مقاطع و دوره‌های تاریخی در معرض آسیب‌های اجتماعی هستند و باید آمادگی مقابله با تهدیدهای مختلف در این حوزه را داشته باشند.

آسیب‌های اجتماعی نوپدید هم بر افرادی که درگیر این حوزه هستند و هم بر خانواده‌های آنها و کل افراد جامعه تاثیر می‌گذارد و از این حیث این آسیب‌های اجتماعی نوپدید جوامع را در مواجهه با آسیب‌هایی قرار می‌دهد که آمادگی لازم برای مقابله با آنها وجود ندارد. در زمینه آسیب‌های ناشی از فضای مجازی ضعف تکنیک‌های مداخله‌ای و مهارت‌های مداخله‌ای را هم شاهد هستیم. مداخله درست و اصولی با فیلتر و سانسور تفاوت دارد و نباید تصور کرد هر نوع مداخله‌ای در بحث آسیب‌های اجتماعی در فضای مجازی باید به حذف و فیلتر خلاصه شود. از سوی دیگر، نمی‌توان آسیب‌های اجتماعی نوپدید را بدون در نظر گرفتن شرایط کلی جامعه بررسی کرد و کلیه آسیب‌ها در نتیجه شرایط کلی حاکم بر جوامع در هر عصر و دوره تاریخی باید بررسی شود. تنهایی و فقدان همبستگی اجتماعی، کاهش مسئولیت اجتماعی، کاهش سرمایه اجتماعی، فقدان برنامه‌ریزی در حوزه جوانان و نشاط و شادابی آنها، بی‌اعتمادی، فردگرایی و... می‌تواند باعث بروز انواع آسیب‌های اجتماعی جدید در کشور شود. هرچند جنس آسیب‌های اجتماعی کشور در حال حاضر بیشتر مجازی است اما این آسیب‌ها محدود به این فضا نخواهد بود و در اثر مداخله سایر عوامل اجتماعی هم می‌توانند ایجاد شوند.

کد خبر 31963

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
8 + 5 =

خدمات الکترونیک پرکاربرد