با عنایت به رویکرد های نوین توانبخشی و نیز تو جه به نقش و جایگاه خانواده در روند بهبودی جامعه هدف و وجود تعداد کثیری از متقاضیان دریافت خدمات توانبخشی و مراقبتی از سازمان بهزیستی گیلان و با در نظر گرفتن صرفه اقتصادی در امر ارائه خدمات و ایجاد حداکثر رضایتمندی در جامعه هدف و برای تحقق امر توانمندسازی خانواده از طریق احیا و ارتقای منابع موجود و بهبودی رفتارهای سازگارانه معلولین و خانواده های آنان بهزیستی گیلان با هدف توانمندسازی خانواده های معلولین از طریق فراهم آوری بستر مشارکت و حمایت اجتماعی اقدام به اجرای برنامه" توانبخشی مبتنی بر خانواده یا مراقبت در منزل " در پنج شهرستان رودبار ،صومعه سرا ،شفت ، تالش و سیاهکل نمود تا ضمن توانمندسازی معلولین ، با تکمیل زنجیره خدمات توانبخشی و اجتماعی بتواند از توسعه بی رویه مراکز نگهداری معلولین جلوگیری نماید.
توانبخشی مبتنی بر خانواده (مراقبت در منزل) با اولویت بهبود شرایط زندگی برای گروه کثیری از توانخواهان با ارائه خدمات قابل استاندارد و تامین خدمات مورد نیاز از طریق آموزش افراد غیر متخصص توانبخشی و ارائه خدمات در خانواده ها به منظور تحقق هدف کلی بهداشت برای همه در حوزه توانبخشی ،مطرح و به اجرا در آمد،ولی علیرغم تاثیرات مثبت اجرای برنامه ، به دلیل چالش ها و نبازهای ویژه هرنوع از معلولین ،و نتایج حاصل از بررسی ها مبین این مسئله است که در برنامه ریزی های توانبخشی مبتنی بر خانواده باید ویژگی های خاص هر گروه از معلولین لحاظ گردد ،تا بدین طریق نتایج حاصل از این طرح موثرتر و در نهایت رضایتمندی بیشتر ی برای توانخواهان و خانواده هایشان را فراهم آورد.
نتایج :
برسی عملکرد برنامه مراقبت در منزل بیانگر این مسئله می باشد که برنامه توانبخشی مبتنی بر خانواده اجراشده توسط مراقبین آموزش دیده در برخی از معلولین بسیار موثر ودر برخی دیگر از اثرات کمتری برخوردار می باشد لذا به نظر می رسد برای همه گروه های معلولین نمی توان برنامه مراقبتی یکسانی را تدوین نمود و برای اجرای بهینه طرح باید به عواملی نظیر نوع معلولیت ،انگیزه مراقب ،ویژگی های فرهنگی توانخواه و خانواده هایشان نیز توجه نمود که در ذیل به برخی آثار کیفی طرح مراقبتی با توجه به نوع معلولیت پرداخته می شود :
*معلولین جسمی حرکتی:
معلولین با آسیب نخاعی بیشترین نیاز مراقبتی را در مرحله بدو ابتلا به معلولیت دارند .در این افراد بیشترین نیاز شامل پیشگیری از زخم بستر ،تغییر وضعیت ،در صورت نیاز ترمیم زخم بستر ،استفاده از وسایل کمک توانبخشی از قبیل تیلت تیبل ،بریس واکر،عصا و...،سونداژ صحیح و آموزش های صحیح تخلیه مثانه ،حفظ دامنه حرکتی مفصل و ایجاد وضعیت های صحیح نشستن جهت جلوگیری از انحراف ستون فقرات و غیرو می باشد.حال اگر از زمان ضایعه مدت بیشتری بگذرد به علت آسیب های روحی و روانی و همچنین اشراف و اطلاع توانخواه به انجام امور شخصی ،احساس نیاز به مراقبت را کمتر درک می کند که این امر از تاثیر برنامه مراقبتی می کاهد .بیماران مبتلا به MSو کودکان فلج مغزی بیشترین نیاز را برای آموزش فعالیت های روزمره مانند غذا خوردن ،حمام کردن ،تحرک در محیط منزل و.... و دارند.
*بیماران روانی مزمن :
بیشترین تاثیر طرح در زمینه آموزش به خانواده و بیمار در زمینه فعالیت های روزمره زندگی،آموزش درک شرایط بیمار ،نوع، ماهیت بیمار ی،آموزش و شناسایی باورهای غلط در مورد بیماری،کنترل هیجانات،آموزش مقابله با استرس وایجادشرایط مطلوب وتسهیل سازی پذیرش بیماری ،استفاده صحیح و بموقع از داروهاوکاهش فشارهای روحی به خانواده می باشد. در این گروه از توانخواهان جنبه آموزشی طرح و نیز افزایش اطلاعات و آگاهی اعضای خانواده و آموزش مهارت های تعاملی و اجتماعی که در نهایت منجر به بهبود عملکرد می گردد از جنبه مراقبتی آن بیشتر مطرح می باشدواثربخشی مراقبین کمترملموس می باشد.
*سالمندان:
در این گروه بسته به میزان وابستگی سالمند شیوه و میزان اثر گذاری برنامه متفاوت می باشد.قابل ذکر است میزان اثر بخشی طرح در سالمندان وابسته مشهود تر از سالمندان مستقل و نیمه وابسته می باشد.چون در این گروه کهولت سن همراه با علایم بارز جسمانی و بسترگرایی بوده که نیاز به مراقبت از آن ها را در زمینه های جلوگیری از زخم بستر ،استفاده صحیح از وسایل کمکی ،سونداژ و ....بیشتر می نماید و در نتیجه خانواده ها در زمینه دریافت وسایل بهداشتی و مراقبتی از قبیل تشک مواج ،پوشینه ،ویلچر و نیز دریافت خدمات پرستاری و مراقبتی بیشترین تقاضا را دارند.
*عقب ماندگان ذهنی :
درگروه کودکان عقب مانده ذهنی با هوش متوسط که در سن رشد نیز می باشند و نیاز به آموزش مواردی نظیرتسهیل رشد روانی حرکتی ،آموزش مفاهیم کلی و ...دارند اثربخشی طرح بیشتر در زمینه های آموزشی بوده و جنبه مراقبتی کمتر مطرح می باشد. در گروه عقب ماندگان ذهنی بابهره هوشی شدید و خیلی شدید که نیازمند مراقبت می باشند میزان تاثیر طرح به نسبت گروه جسمی حرکتی نیازمند مراقبت ،کمتر می باشد و بیشترین اثر اجرای آن درمواردی نظیر حمایت های روحی ، احساس همدلی با خانواده ، ایجاد فرصت برای خانواده (به خصوص مادر)برای رسیدگی به امور دیگر می باشد.
نویسنده : قاسم حقگو( فیزیوتراپیست و کارشناس ارشد مدیریت توانبخشی)
کارشناس مسئول توانپزشکی معاونت توانبخشی بهزیستی گیلان
نظر شما