دربارۀ مفهوم «آموزش» توأم با «پرورش» تعاریف و تفاسیر گوناگونی وجود دارد اما به طور خلاصه می توان آن را بر محور «فرایند هدایت و جهت‌دهی عمدی تجارب انسانی» تعبیر و تفسیر کرد.
بر این اساس، «آموزش و پرورش» منحصر به افراد، زمان، مکان و یا عمل خاصی نیست. یعنی به‌طور مشخص محصور و منحصر به مدرسه و دانشگاه، کودکان و جوانان و یا حتی آموزش دروس خاصی نیست، بلکه برای همه و در هر زمانی و هر مکانی است. و شاید این شعر معروف و منسوب به فردوسی (و برخی به سعدی و حتی دانشمند بزرگ ایرانی ابوریحان بیرونی) که ظاهراً بر اساس نَقلی از پیامبر اسلام(ص) است، به زیبائی مفهوم «آموزش» توأم با «پرورش» و اهمیت آن را به تصویر کشیده باشد: «ز گهواره تا گور دانش بجوی»
در دنیای امروز، لزوم بهره‌گیری از تجارب انسانی و دانش روز به منظور جهت‌دهی و هدایت فرایند زندگی و به تبع آن رفع مشکلات و اصلاح معضلات جاری در جوامع انسانی موضوعی اجتناب ناپذیر است. از این رو، اهمیت بهره گیری از آموزش در تمام شئون زندگی بشری بر کسی پوشیده نیست. آموزشی که به مثابه فانوسی برای جستن راه درست و «بهتر زیستن» است.
آموزش پیش از ازدواج
انتخاب همسر و ازدواج، هم از بعد اجتماعی و هم از بعد فردی برای افراد هر جامعه، مرحله مهم و حساسی است؛ چرا که انتخاب درست و مناسب هم فرد را به آرامش می¬رساند و هم جامعه را از بحران¬ مسایل اجتماعی آسیب¬زا مانند طلاق و پیامدهای آن حفظ می کند. با این حال، این تصمیم و انتخاب معمولاًزمانی گرفته می¬شود، که دانش و مهارت‌های جوانان برای اخذ تصمیم مناسب، اندک و ناتمام است. از عوامل موثر و زمینه‌ساز ازدواج رضایت‌بخش، نخست توانایی ارزیابی فرد در مورد آمادگی‌های خویش برای قرار گرفتن در نقش یکی از اعضای خانواده آتی به عنوان همسر، والد، داماد یا عروس ونظایر آن است، و در مرحله دوم شیوه انتخاب و نحوه همسرگزینی و مهارت‌های لازم برای انتخاب همسر مناسب است. این دغدغه و دانش زمینه برنامه‌ریزی برای تولید محتوی و طراحی دوره‌های آموزشی، جریان‌سازی و تلاش برای افزایش حمایت قانونی را توسط معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی ایجاد کرد. در طی سال‌هایی که از اجرای برنامه می گذرد، هزاران دوره آموزشی برگزار شده و میلیون ها نفر با آمادگی بهتری وارد فرایند انتخاب همسر شده اند. ما اکنون در شرایطی هستیم که با حمایت‌های معمول و مشارکت فعال تمام دستگاههای ذیربط، بر این باوریم دلیلی برای دست کشیدن از اجرای برنامه‌های آموزش پیش از ازدواج، نداریم. دلایل نظری، دانش تئوری، کارشناسان مجرب، نیاز عمومی و حمایت قانونی وجود دارد، امید آنکه استقبال عمومی هر روز بیشتر و موانع ارتباط جوانان با کارشناسان این حوزه هر روز کمتر شود.
آموزش زندگی خانواده
خانواده، ساختار بنیادین جامعه است که در ادیان الهی، باورهای فرهنگی ایرانیان و قانون اساسی محور نظام ارزشی و توسعه تلقی می شود. هریک از اعضای خانواده دارای نقش، مسؤلیت و حقوقی هستند، در عین حال که سلایق و در بسیاری مواقع عقاید و عادات رفتاری متفاوتی دارند. کنار هم قرار گرفتن این افراد در آرامش و به نحوی که هر یک از اعضای آن در جامعه بزرگتر عنصر مولدی باشند، به آموزش فائق آمدن بر مسائل روزانه حاصل از مشکلات، تفاوت‌ها و نیز آگاهی از چگونگی برنامه‌ریزی برای موفقیت‌های آتی نیاز دارد. مسائلی از قبیل نظام قدرت در خانواده، تربیت فرزندان، نظام ارزش‌های اخلاقی و نظایر آن مواردی از ده‌ها موضوعی است که خانواده‌ها هر روز با آن روبرو می‌شوند. معاونت توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور، در دفتر مشاوره و امور روانشناختی، فرایند طولانی ای را برای ایجاد محتوی، بومی سازی، امکان سنجی و روزآمد سازی آموزش زندگی خانواده طراحی و اجرا کرده است، به نحوی که امروز در بستر آماده قانونی و تجربه بومی، با تامین زیرساخت‌های اصلی و تلاش برای به بار نشاندن تلاش‌های چندین ساله برای بیمه خدمات آموزشی خانواده و پیش از ازدواج در سطح گسترده، آمادگی دارد تمام خانواده‌های با سابقه تشکیل کمتر از 5 سال را در فاز نخست تحت پوشش قرار دهد. بدیهی است برای اجرای این مهم با همکاری تمام دستگاههای ذیربط، زمان دستیابی به هدف کوتاه‌تر و عمق موفقیت بیشتر خواهد شد. حفظ بنیان خانواده و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی آن ( مواردی از قبیل جدایی عاطفی، طلاق، سؤ رفتار با زنان و کودکان،...) و ایجاد محیطی امن و غنی برای رشد و بهروزی تمام افراد خانواده از اهداف دست یافتنی این برنامه است که منابع علمی آن را تایید کرده‌اند. خدا را سپاس می‌گوییم به ما توفیق داده صدها هزارخانواده با تلاش کارشناسان و همکاران بخش غیر دولتی از این آموزش ها برخوردار شده اند.
آموزش بلوغ و نوجوانی به والدین عنوان یکی از حوزه های آموزش زندگی خانواده به امر مهم و ضروری آموزش والدین دارای فرزندان نوجوان در گروه سنی 18-12 اختصاص دارد.
دکتر مجید رضا زاده
معاون توسعه و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور
نظر شما