گزارش | کودکانی که باران‌شان ترانه ندارد

دستان یخ‌زده، صورت‌های آفتاب سوخته و پاهایی که بیشتر از عمرشان راه رفته‌اند حکایت کودکانیست که سرنوشت‌شان در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر رقم می‌خورد.


به گزارش خبرگزاری فارس از خرم‌آباد، زیر پوست این شهر کودکانی هستند که به‌جای گل زدن، گل فروخته و بچگی‌هایشان را مردانه می‌گذرانند. دست‌هایشان ترک خورده فقری حاصل از بی‌رحمی روزگاران است و هر آن، نامهربانی‌ها را لمس می‌کنند.

موسیقی را می‌شناسند و آکاردئون‌شان، عشق می‌نوازد اما برای آنان تنها معنی لقمه‌ای نان می‌دهد. این طفلان از خیابان فقط نان نمی‌گیرند بلکه نام‌شان را نیز می‌نهد.

برای آنان باران ترانه‌ای ندارد و تنها غم است؛ غصه‌ سنگین نفروختن آدامس و بادکنک و گل‌هایشان... پاسخی برای اشک‌های به گونه نِشسته‌شان نیست و کسی مرحمی بر تاول دستان زخمی از نامرادی روزگارشان نمی‌گذارد. از همان اوان کودکی تنها عطری که می‌شناسند بوی اسپندی است که برای‌شان نان شب می‌آورد و هیچ نازشی برای نالش‌های‌شان وجود ندارد.

طی این روزهای نه چندان دور به میان شهر رفتم و همین حوالی کودکانی دیدم که سال‌های دنیا دیدن‌شان کمتر از انگشتان دست بود اما عمری است که تراژدی زندگی‌شان در خیابان‌ها می‌گذرد و به چشم عابران نمی‌آیند.

یکی از آنان محمد بود، کودکی که شیشه ماشین‌ها را به امید سکه‌ای پاک می‌کند و می‌گوید که دو برادرند و کارشان همین است. 

او از عشق برادرش برای درس خواندن داستان‌ها تعریف کرد و گفت: پدرم معتاد است و هر وقت پول ندارد پیش ما می‌آید، مادرم خواهرانم را از ۱۲ و ۱۳ سالگی شوهر داده است.

محمد ادامه می‌دهد: خواهر بزرگم را به یک ضایعاتی دادند و حالا بچه‌ هم دارد اما آبجی کوچکترم همان روزهای اول با گریه و زاری برگشت و دیگر به خانه شوهر نرفت برای همین مادرم مجبور شد طلاقش را بگیرد.

در چشمان این کودک کار خجالت موج می‌زند و سوالاتم را بریده بریده جواب می‌دهد: خانم ما چند نفر هستیم که کارمان شیشه پاک کردن است، بقیه هم در خیابان‌های دیگر هستند.

امیرحسین هم کودکی نحیف است که آدامس می‌فروشد و صورت آفتاب سوخته‌ای دارد.

او هم از مادری می‌گوید که در بهار جوانی بیوه شده و مرد خانه‌اش این کودک ریزجثه است.

امیرحسین درس می‌خواند و در کنارش نان‌آور و چراغ خانه است. این کودک هم انگار سال‌هاست لبانش خنده بر خود ندیده و شاید اصلا نمی‌داند که شادی یعنی چه!؟

کمی با او حرف زدم و وقتی متوجه شد من نمی‌خواهم آزاری به او برسانم از پسرکی دیگر می‌گوید که خیابان‌ها به تنگش آورده بودند و به امید دنیایی سبز راهی تهران شده و اضافه می‌کند: خانواده‌اش تمام شهر را به دنبالش گشتند و آخر با پیگیری پلیس از یک خانه تیمی در تهران پیدایش کردند.

از اینجا به بعد سکوت می‌کند چون نمی‌خواهد از سرنوشت شوم دوستش حرفی بزند.

دخترکی هم گوشه‌ای دیگر از خیابان کیفی به دوش دارد و چند لواشک به دست گرفته و عابران را به جان عزیزشان قسم می‌دهد که از او چندتا بخرند...

از او سوال کردم که چند سال دارد و کجا زندگی می‌کند اما رنگش پرید و من هم جوابی نگرفتم؛ انگار که ترسی سال‌هاست مهمان افق بیکران نگاهش شده و از این پرسش‌ها فراری است پس ادامه ندادم.

آری این حال و روز کودکانیست که به خاطر تکه نانی، آینده‌ای پر از آسیب در انتظارشان است و وجدان هر انسان دردمندی را می‌رنجانند.

پدیده کودک کار متاثر از وضعیت خانواده است

در این رابطه مریم کرمی، کارشناس ارشد جامعه شناسی به خبرنگار فارس در خرم‌آباد اظهار کرد: آسیب اجتماعی کودکان کار را می‌توان در سه سطح خرد، میانه و کلان بررسی کرد.

وی با بیان اینکه پدیده کودک کار متاثر از وضعیت خانواده است، افزود: خانواده به عنوان مهم‌ترین و زیربنایی‌ترین گروه اجتماعی به شدت از شرایط اجتماعی، اقتصادی جامعه تاثیر می‌پذیرد.

کرمی با اشاره به اینکه در سطح خرد می‌توان به عوامل فردی چون خصوصیات روانی و رفتاری، محدودیت‌های جسمی و ذهنی فرد و یا بیماری‌های خاص که مانع زندگی عادی فرد باشد اشاره کرد، ادامه داد: در سطح میانه نیز عوامل خانوادگی چون طبقه اجتماعی، درآمد و تحصیلات والدین مطرح هستند.

این پژوهشگر جامعه شناسی عوامل متعدد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را از جمله موارد موثر در سطح کلان عنوان کرد که در ایجاد کودکان کار موثر هستند و گفت: برای بررسی کودکان کار چهره پنهان آنان باید مدنظر قرار گیرد.

وی خاطرنشان کرد: در خانواده‌های بدسرپرست، تک‌والد، درگیر اعتیاد و یا بیمار گاها فرزند پسر را راهی خیابان‌ها می‌کنند و دختران نیز به عنوان نیروی کار در خدمت اقوام برخوردار جهت فعالیت در منزل، مزرعه و یا کارگاه قرار می‌گیرند.

به گفته کرمی پدیده کودک‌همسری در فرزندان دختر خانواده‌های غیربرخوردار نیز نوع پنهان کودک کار است.

این جامعه‌شناس خرم‌آبادی با بیان اینکه تفاوت عمده‌ای میان کودک خیابانی و کودک کار وجود دارد، اظهار کرد: کودکان خیابانی عمدتا فاقد خانواده و هویت هستند و توسط باند یا گروه منحرفی نگهداری می‌شوند اما کودکان کار دارای خانواده متشنج و درگیر فقر فزاینده یا تک‌سرپرست بوده اما به جهت اشتغال هر دو به کار کاذب در خیابان مشغول هستند.

او با اشاره به اینکه طی تحلیل پدیده کودکان کار در سطح کلان رویکردهای عمده هر جامعه قابل بحث است، افزود: جوامعی که رویکرد فرهنگی داشته و در پی توسعه انسانی هستند بحث اول‌شان رفع تبعیض بوده و این مهم تنها با اولویت قرار دادن اقتصاد است به طوری‌که منابع کشور در جهت رشد، توسعه اقتصادی، رفع موانع معیشتی، افزایش سطح رفاه و درآمد و بهداشت و آموزش قرار می‌گیرد.

به گفته کرمی در چنین کشوری انسان محور توسعه است بنابراین دولت در بحث رفاه قوی‌تر و موثرتر عمل می‌کند.

این محقق حوزه جامعه‌شناسی تصریح کرد: در زمینه آسیب‌های کودکان کار با توجه به ضربه‌های شدیدی که آنان در عرصه کار خیابانی می‌بینند و تحت معرض انواع بزهکاری، بیماری و نقص عضو قرار دارند؛ طی سنین نوجوانی جذب انواع باندهای تبهکاری و انحرافی می‌شوند و بسیاری از آنها در دام اعتیاد افتاده یا طعمه باندهای توزیع مواد و سرقت هستند.

وی ادامه داد: منطقی است که جهت قطع این چرخه انحرافی کودکان کار در سنین کودکی ساماندهی شده و قوانینی برای حمایت‌شان تصویب شود.

کرمی در این زمینه ایجاد شبه‌خانواده و حمایت‌های مالی و خانوادگی را به این روش از خانواده موثرتر عنوان کرد و گفت: در برخی جوامع توسعه‌یافته به افرادی که داوطلب هستند و از قابلیت‌های لازم برخوردار باشند مانند افراد دچار تجرد دائم و عمدتا دختران، تسهیلات قانونی و مالی اعطا می‌کنند تا سرپرستی چند کودک محروم از خانواده را به او بسپارند.

این کارشناس ارشد جامعه‌شناسی با بیان اینکه فقرزدایی در تمام ابعاد و بهبود وضعیت اقتصادی عمده‌ترین اقدام جهت کاهش کودک کار است، اظهار کرد: تا زمانی‌که خانواده‌ها درگیر تامین معیشت هستند تنها راه رجوع برای خانواده‌های ضعیف رجوع به سرمایه بدن است که شامل کار طاقت‌فرسای یدی، کار کودکان خیابانی و پیدایش کارگران جسمی و جنسی است.

وی بیان کرد: در خصوص راهکارها، آموزش و پرورش هر جامعه‌ای نسبت به آموزش و مهارت آموزی این کودکان می‌بایست وظایف تعریف شده و قانونمندی داشته باشد چراکه اکثریت این کودکان بازمانده و یا ترک تحصیل کرده هستند.

کرمی گفت: برخی از کشورهای توسعه یافته با مداخلات اجتماعی سعی در کاهش پدیده آسیب‌زای کودکان کار دارند برای همین علاوه بر حمایت اقتصادی و آموزش و انهدام باندهای سازمان دهنده کودکان کار اقدام به عقیم‌سازی زنان و مردان خیابانی می‌کنند تا مانع تولد کودک از مادران ناتوان در نگهداری و تامین نیازهای او شوند.

شناسایی ۵۳۲ کودک کار در لرستان

کرم یاری، مدیرکل بهزیستی لرستان در جلسه‌ای که به منظور جمع‌آوری کودکان کار و خیابانی برگزار شد، اظهار کرد: هم‌اکنون کودکان کار در سطح شهر خرم‌آباد در چهارراه بیمارستان و چهارراه فرهنگ دوشیفت صبح و عصر فعال هستند.

وی با اشاره به اینکه طبق آخرین تصمیمی که در استان گرفته شد و نیاز است عملیاتی شود بهزیستی موظف به جمع‌آوری این کودکان شد، افزود: این مهم با استفاده از اهرم‌های قانونی باید انجام شود.

مدیرکل بهزیستی لرستان با یادآوری اینکه کودکان کار و خیابانی دو دسته هستند که ممکن است والد موثر داشته یا نداشته باشند، اضافه کرد: براساس قانون مکلف هستیم که ظرف سه هفته آنان را به‌صورت قانونی تعیین تکلیف کنیم.

یاری بیان کرد: جمع‌آوری این افراد توسط بهزیستی و شهرداری باید براساس دستور قضایی باشد تا آنها را نگهداری و یا پیگیر کارهای‌شان شویم.

به گفته وی برای کودکان کار باید جداگانه اقداماتی انجام دهیم.

مدیرکل بهزیستی لرستان افزود: ظرف دو هفته تکلیف شده کودکان کار و خیابانی را جمع‌آوری کنیم که مجبوریم این کار را انجام دهیم.

وی تعداد کودکان کار شناسایی شده در استان را حدود ۵۳۲ عنوان کرد و گفت: برای ۲۱۷ نفر از آنان مستمری برقرار شده است.

یاری با بیان اینکه بیشترین آمار کودکان کار مربوط به دو شهر خرم‌آباد و بروجرد هستند، ادامه داد: همچنین ۴۹ کودک خیابانی شناسایی و به بهزیستی ارجاع و ساماندهی شده‌اند.

متاسفانه بار سنگین تأمین درآمد بعضی از خانواده‌ها بر روی شانه‌های نحیف کودکانی است که علی‌رغم میل باطنی و به علت فقر در چرخه زودرس کار و تلاش جان‌فرسا قرار گرفته و نان‌آوران کوچکی می‌شوند.

آنان به دلیل سن و سال کم در بسیاری موارد مورد استثمار قرار گرفته و سیبل هزاران آسیب اجتماعی مختلف هستند برای همین نیاز به حمایت دارند و در بیشتر موارد راه مقابله با پدیده کودکان کار، بهبود وضع معیشتی خانواده‌های‌شان است. امید می‌رود با اتخاذ تصمیمات اساسی و پایبندی در انجام آنها دیگر شاهد باختن بچگی هیچ کودکی نباشیم.

کد خبر 16779

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 4 =

خدمات الکترونیک پرکاربرد