مقاله :
ایدئولوژی سازمانی در مدیریت بحران
دکتر مسعود فیروزی ( معاون امور توانبخشی )
علیرغم گذشت یک قرن از نظریه بوروکراسی ماکس وبر، هنوز ردپای مدل پیشنهادی او که مبتنی بر تخصصی بودن کارها و رعایت سلسله مراتب در سازمان ها میباشد، تقریبا دراغلب سازمانهای حاکمیتی دنیا به چشم میخورد.
مهم‌ترین ویژگی‌های مدل بوروکراسی وبر به‌طور خلاصه عبارت‌اند از:
-تخصصی شدن کارها در حد عالی. (تقسیم کار)
-ساختار قدرت مبتنی بر سلسله مراتب
-اصول و قواعد شکل‌یافتهٔ رفتار (حاکمیت قوانین و مقررات و غیرشخصی بودن ادارهٔ امور)
-جدایی اعضای دستگاه اداری از مالکیت سازمان
-استخدام کارکنان بر اساس توانایی و دانش فنی.
-ضبط و نگهداری سوابق تصمیمات، اقدامات و مقررات اداری
صرفنظر از مزایا و معایب مدل بوروکراسی،حلقه مفقوده این نظریه در مدیریت شرایط بحرانی سازمان ها بود که معمولا وجود یک ساختار رسمی و عمودی، علیرغم تلاشهای زیاد و صرف منابع مالی و انسانی مانع برگرداندن سیستم های بحران زده به شرایط تعادل می گردید.پس از ماکس وبر،مینتزبرگ که بدنبال ارائه مدلی موثر برای شرایط بحرانی سازمانها بود ابتدا ۵ سطح اساسی را برای سازمان ها تعریف کرد که عبارت بودند از:
۱. بخش مدیریت عالی
۲.بخش مدیریت میانی
۳.بخش مدیریت عملیاتی
۴.ستاد فنی
۵.ستاد پشتیبانی
ولی هنوز ناتوانی سازمانها بخصوص در بخش های حاکمیتی برای مدیریت بحران حلقه مفقوده ای بود که وجود داشت.او پس از مطالعات فراوان از یک مدل جدید تحت عنوان "ادهوکراسی" که قبلا توسط تافلر ارائه گردیده بود با ایجاد تغییراتی رونمایی کرد و مبنای آن را افزودن یک بخش جدید به پنج بخش قبلی دانست و این بخش را "ایدئولوژی سازمانی" نامید.
او معتقد بود که در هر سازمان و حاکمیت سازمانی،دسته ای از سنت ها،آداب و باورهای سازمانی وجود دارد که منحصر به فرد بوده و نادیده گرفتن آنها در شرایط بحرانی میتواند سایر تلاشها را برای ایجاد تعادل بی اثرویا کم اثر نماید.
شاید بتوان سردرگمی اولیه مدیران عالی کشوری در مدیریت بحران کوییدز ۱۹ را همان خطایی دانست که هنوز در بسیاری از کشورهای درگیر این بحران وجود دارد و آنهم اصرار بر استفاده از همان اصول بوروکراتیک قبلی و عدم توجه به ایدئولوژی های منحصر به فردی بود که در هر کشوری وجود دارد.شاید رسانه های معاند و دشمنان این مرز و بوم هم اتفاقا با آگاهی کامل از این موضوع سعی در تخطئه موارد ایدئولوژی ایرانی اسلامی داشتند و بخصوص با توجه به دستورات و فتاوای مراجع که بسیاری از مناسک را در اقدامی هوشمندانه که منبعث از اصول مترقی دین مبین اسلام میباشد،معلق نمودند،کسانی که دل درگرو میهن ندارند با طرح گزاره هایی همچون"شکست دین در برابر علم" ویا "ضرورت بی توجهی به ایدئولوژی در مقابله با بحران"سعی در به بن بست کشاندن سیاستهای مقابله با بحران داشتند.اگر می شنویم در چین برنامه های نیایش برای مقابله با کرونا رسما برگزار میگردد یا در ایتالیا محلی برای مناسک ایدئولوژیک تعیین میگردد یا ترامپ در محفل تلاوت قرآن و انجیل رسما حضور می یابد ،شاید نه بخاطر اعتقاد ایدئولوژیک ایشان باشد بلکه بر اساس ادهوکراسی تعدیل شده مینتزبرگ بعنوان یک مکانیسم موفق،اهمیت رکن ششم مدیریت بحران یعنی ایدئولوژی سازمان را دریافته اند.
نقش نهضت های جهادی با تکیه بر ارزشهای حاکم بر جامعه اسلامی،ورود سازمانهای مردم نهادی که بخشی از هویت ایدئولوژیک جامعه میباشند و هدایت و رسمیت بخشیدن به فعالیت های ایشان در کنار تقویت مناسک دعا و نیایش توسط متولیان حاکمیتی مدیریت بحران و صدالبته اقدامات تخصصی بهداشتی،درمانی و مدیریتی، زمان و هزینه برون رفت ایران عزیز را از بحران ویروس منحوس کاهش میدهد.
قرن ها قبل از مینتزبرگ قرآن کریم نقش ایدئولوژی سازمانی را هم در مدیریت بحران و هم زمینه ساز ایجاد بحران در صورت نادیده گرفتن آن، در آیه پنجاه و سوم سوره انفال اینگونه ،گوشزد کرده است:
ذلک بأن الله لمْ یک مغیرًا نعْمه أنْعمها علی قوْمٍ حتی یغیرواْ ما بأنفسهمْ وأن الله سمیعٌ علیمٌ؛ این بدان سبب است که خداوند نعمتی را که بر قومی ارزانی داشته, تغییر نمیدهد, مگر آنکه آنان آنچه را در دل دارند, تغییر دهند و خدا شنوای داناست
مخلص کلام اینکه در مدیریت بحران،نادیده گرفتن ایدئولوژی سازمانی و ارزش های منحصر بفرد جوامع سبب کاهش اثر بخشی تلاش ها خواهد بود حال این بحران سیل باشد یا زلزله و یا کوییدز ۱۹
نظر شما