رقابت مخرب خانواده‌ها در استفاده از تکنولوژی

حمید پورشریفی، دکترای روانشناسی سلامت و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی، در گفت‌وگو با ایکنا؛ در پاسخ به سؤالی مبنی بر اصولی‎ترین روش پرورش، رشد و کنترل کودکان و نوجوانان در مواجهه با فضای مجازی، گفت: یکی از مهمترین و اصولی‌ترین مواردی که در مباحث رشد و هدایت کودکان اثرگذار است، تبادلات عاطفی محسوب می‌شود؛ لذا والدین باید به این نکته توجه کنند که تنها مسئول غذای جسمی فرزندانشان نیستند و تأمین غذای روح و روان در سطح خانواده به خصوص برای فرزندان می‌تواند عامل مهمی در احساس تعلق خاطر به خانواده باشد. در این میان تبادلات عاطفی خانواده باعث می‌شود تا آسیب‌های احتمالی که کودکان در مواجهه با فضای مجازی می‎بینند، کاهش پیدا کند.

وی در ادامه به تکنیک‌های خانواده جهت استفاده صحیح و مثبت کودکان و نوجوانان از فضای مجازی اشاره کرد وافزود: رفتار الگویی والدین مهمترین عامل در استفاده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی است؛ به این معنی که اگر والدین به طور دائم به فرزند خود در ارتباط افراطی با فضای مجازی هشدار می‌دهند، خود آن‌ها نیز باید به آن عمل کنند. باید توجه داشت که رفتار معکوس والدین در هشدار به فرزندانشان نمی‌تواند اثربخش و مفید باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی اضافه کرد: والدین باید به این نکته توجه کنند که حتی در استفاده مفید از فضای مجازی نباید در مقابل کودکان و نوجوانان به صورت افراطی رفتار کنند چرا که همین رفتار تأثیر نامناسبی بر فرزند خواهد داشت؛ لذا اگر والدین برنامه‌ریزی و زمان‎بندی مناسبی در استفاده از فضای مجازی داشته باشند، قطعا آسیب‌های مربوطه به فرزندان بسیار کمتر می‎شود.

طلاق عاطفی در خانواده و تأثیر آن بر افزایش آسیب‌های فضای مجازی

پورشریفی در ادامه به رفتارهای عاطفی در خانواده و رابطه آن با آسیب‌های فضای مجازی اشاره کرد و گفت: مهارت ارتباط کلامی والدین با سایر اعضای خانواده یکی دیگر از مهمترین اصول کاهش مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی است. متأسفانه در برخی خانواده‌ها پدیده طلاق عاطفی را شاهد هستیم. در این پدیده اعضای خانواده با اینکه زیر یک سقف زندگی می‌کنند، اما ارتباط عاطفی و کلامی ندارند و همین امر باعث می‌شود تا تمایل استفاده و انس به فضای مجازی افزایش پیدا کند و بخش آسیب‌زای فضای مجازی بتواند در این شرایط خودش را نشان دهد.

بن‌بست‌های تربیتی
وی در ادامه با اشاره به تبعات آزادی دادن بیش از حد به کودکان و نوجوانان در استفاده از فضای مجازی، گفت: متأسفانه امروزه در این زمینه با افراط و تفریط‌های زیادی مواجه هستیم. برخی خانواده‌ها با آزادی بیش از اندازه و برخی دیگر با محدودیت‌های فراوان اثر مخربی را در این زمینه ایجاد می‌کنند؛ لذا اگر خانواده در کنترل و استفاده فرزندان از فضای مجازی مدیریت صحیحی نداشته باشد، والدین در آینده با بن‌بست‌های تربیتی در این خصوص مواجه می‌شوند.

رقابت مخرب خانواده‌ها
این روانشناس سلامت ادامه داد: امروز خانواده‌هایی در مراکز روانشناسی و مشاوره به ما مراجعه می‌کنند که به دلیل ایجاد فضای خیلی باز برای فرزندشان دچار عذاب وجدان هستند. متأسفانه امروزه بدون داشتن سواد ارتباطی و رسانه‌ای یک رقابت مخرب در خانواده‌ها ایجاد شده است که سعی می‌کنند به هر طریقی فرزندان خود را با تکنولوژی روز آشنا کنند، غافل از اینکه به‌ همان اندازه که احساسات به خرج می‌دهند و این ابزار را در اختیار فرزندان خود قرار می‌دهند، فرزندان از ناحیه همان امکانات و ابزار آسیب می‌بینند.

پورشریفی تصریح کرد: در اختیار گذاشتن امکانات و ابزارهای تکنولوژی بدون مدیریت و توجه به سن فرزندان کار کاملا اشتباهی است، چرا که علاوه بر آسیب‌های جسمی مانند صدمه چشمی، در حوزه روانی و عاطفی نیز خطراتی را به‌ دنبال دارد. این در حالی است که آموزش و داشتن سواد صحیح فضای مجازی و استفاده بهینه از ابزارهای رایانه‌ای سبب رشد فکری افراد می‌شود. اما آن چیزی که تبعات نامطلوبی به دنبال دارد رها کردن کودکان و نوجوانان در فضای مجازی است.

شیوه‌های استفاده صحیح کودکان و نوجوانان از فضای مجازی
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی در ادامه به شیوه‌های استفاده صحیح و مطلوب کودکان و نوجوانان از فضای مجازی اشاره و اظهار کرد: فرآیندهای فکری کودکان و بزرگسالان تفاوت‌های زیادی با هم دارند؛ لذا در این زمینه توجه به رده سنی فرزند از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر بدانیم که کودکان و نوجوانان در هر دوره سنی چه نیازهایی دارند، در این مسیر موفق خواهیم بود. برای مثال در سنین پیش از دبستان، کودکان به درگیری و کارکردن مستقیم با اشیا علاقه دارند و دوست دارند با موارد ملموس و عینی مواجه شوند. در سنین بالاتر نیز که فرزندان می‌خواهند با فضای مجازی آشنا شوند، بحران هویت و موقعیت‌های نمادینی که کودکان برای خود می‌سازند و به دنبال آن هستند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ بنابراین تقسیم‌بندی این آموزش‌ها در سنین مختلف باید به درستی انجام شود.

وی در پایان گفت: والدین باید همپای کودکان در راستای شناخت ذهنی آن‌ها قدم بردارند و متوجه نحوه شکل‌گیری شخصیت آن‌ها باشند. باید توجه داشته باشیم که کودکان در فضای مجازی بسیار الگوپذیر هستند، به همین خاطر باید به واکنش آن‌ها در فضای مجازی توجه کرد. متأسفانه میزان سواد رسانه‌ای در جامعه ما وضعیت خوبی ندارد، چرا که همیشه به صورت کلان به این موضوع نگاه کرده‌ایم. البته مسئله مهم دیگر در این مورد این است که بتوانیم تولید مناسب مبتنی بر فرهنگ ایرانی - اسلامی داشته باشیم تا خانواده‌ها با اطمینان خاطر بیشتری بتوانند این خوارک‌های فرهنگی را در اختیار فرزندان خود قرار دهند.